Siguran sam da je rjetko ko čuo za poslastičara Tafila, sina Redžepovog iz sela Mlike koji je streljan 1952. godine u Bugarskoj. Bio je pošten čovjek koji je uživao veliki ugled u Plovdivu, gdje je imao poslastičarsku radnju koju je nasledio od svog oca. Bio je jedan od mnogih goranskih pečalbara koji su do Rezolucije iz 1948. godine radili u Bugarskoj.
Nakon Rezolucije, raznim torturama i pritiscima, pečalbari su glavom bez obzira pobjegli i iza sebe ostavili imovinu, koju su tadašnje bugarske vlasti konfiskovale i u većini slučajeva nacionalizovale.
Tafil je streljan nedužan, ali se o ovom događaju kod naših ljudi, vjerovatno zbog straha, „šaputalo“.
Ovo je mali doprinos da tragična sudbina ostane zapisana, a „rekonstruisana“ je na osnovu nekoliko novinskih članaka iz tog perioda.
Rezolucija
Između 1948. i 1952. godine dolazi do eskalacije sukoba između Sovjetskog Saveza i Jugoslavije (Staljin – Tito). Rezolucija Komunističkog informacionog biroa (savjetodavnog tjela svih komunističkih partija) iz 1948. u dvorcu kod Bukurešta je iznjela osudu jugoslovenskog rukovodstva optuživši ih za „odstupanje od marksizma-lenjinizma, vođenje neprijateljske politike prema SSSR-u i napuštanje pozicija radničke klase i teorije klasne borbe“.
Međutim, Centralni komitet KPJ (Komunistička Partija Jugoslavije) je poslao svoj odgovor Moskvi u kojem Jugoslavija odbacuje kritike koje su joj upućene.
Od tog trenutka u svim komunističkim državama (SSSR, Mađarska, Bugarska, Albanija i Jugoslavija) pojačavaju se tenzije i počinju represije na svoje protivnike.
Centralni komitet KPJ kreće u borbu protiv „ibeovaca“ (termin kojim su označavani oni koji su se pozitivno izrazili o Rezoluciji Informbiroa), ovoga puta od samog vrha partije, isključuju se najistaknutiji rukovodioci koji su podržali Rezoluciju, a širom države se u narednih nekoliko godina sprovode masovna hapšenja političkih funkcionera ali i običnih radnika za koje je postojala sumnja da sarađuju ili da će sarađivati sa Rusima. Zarobljeni su slati na Goli Otok.
S druge strane, Staljin uvodi ekonomsku blokadu Jugoslavije, a sovjetska vojska izvodi vojne vježbe uz istočne jugoslovenske granice. Između 1948. i 1952. Sovjetski Savez intenzivno ohrabruje svoje saveznike da obnove svoje armije, naročito Mađarsku koja bi trebalo da bude vodeća snaga u eventualnom ratu sa Jugoslavijom. Albanija je prekinula diplomatske odnose sa Jugoslavijom te istakla pretenzije prema Kosovu, dok je Bugarska iznela teritorijalne pretenzije prema Makedoniji.
U Bugarskoj za vrijeme vladavine Vlka Červenkova (1950 – 1956) pojačan je staljinistički teror, a politika vezivanja za SSSR će se nastaviti u vrijeme Todora Živkova koji će na različitim pozicijama (sekretar CK KPB, predsjednik vlade, predsjednik Državnog vjeća) ostati na vlasti u Bugarskoj sve do 1989. godine. Todor Živkov i tadašnja vlast sproveli su 1984. i 1985. nasilnu promjenu muslimanskih imena u bugarska a 1989. godine deportovano je preko 340 000 etničkih Turaka i Pomaka u Tursku, jer je muslimanska manjina (koja je tada činila blizu 10 posto bugarske populacije) smatrana petom kolonom neprijateljske NATO države. Tada je Todor Živkov izjavio: „Ukoliko ne učinimo da tih 200.000 do 300.000 ljudi ne ode, za 15 godina Bugarska neće postojati“.
Pod tridesetpetogodišnjom vladavinom Todora Živkova, roditelji čija su deca odbijala svinjetinu u školi suočili su se sa zatvorom ili još gore. Vjerovanje u Boga se smatralo oblikom mentalne bolesti.
Plovdivski proces
U Plovdivu i Pazardžiku su tokom marta i aprila 1951. godine uhapšena sedam jugoslovenskih državljana. Uhapšeni su se teretili da su „vršili antibugarsku djelatnost“ i prikupljali podatke političke, vojne i ekonomske prirode u obavještajne svrhe“. Oni su do početka sudskog procesa prošli kroz razne torture i fizička mučenja samo kako bi potpisivali iskaze za djela koja nikad nisu počinili.
Od 27. do 30. decembra 1951. godine pred Okružnim sudom u Plovdivu (Filibe) organizovan je tajni sudski proces Svi uhapšeni su okrivljeni za „špijunski rad u korist Jugoslavije“ i rušenje demokratskog režima Červenkova.
Tom prilikom Tafil Redžepov i Danilo Dončić osuđeni su na kaznu smrti streljanjem i konfiskacijom imovine (prvi u vrijednosti od 500.000 leva koje je imao na uloženoj knjižici a drugi i sa 10.000 leva), dok su ostali optuženi Rade Mitev Ivanov, Julija Kacarova, Kerim Kerimović i Boris Gavrilovski osuđeni na vremenske kazne od 10 do 20 godina robije i konfiskacija imovine. Mursel Omerović Maksut, koji je na procesu odigrao ulogu agenta-provokatora Državne sigurnosti, osuđen je na 5 godina zatvora.
Za samo sat i po, 30. decembra saslušano je 45 svjedoka i to govori o načinu na koji je vođen sudski proces. Svi svjedoci su svoje iskaze sveli na prostu izjavu da poznaju optužene kao „ dobre i poštene ljude“ i nijednom rečju nisu pominjali bilo koju tačku optužnice. Jedini svjedok, Jordan Kolev, koji je trebalo da posvjedoči da je davao Tafilu špijunske podatke vojne prirode, odbio je da pred sudom ponovi svoj raniji iskaz, izjavljujući da se u toku istražnog postupka nalazio „pod naročitim okolnostima“. Svjedok, umjesto da potvrdi tačke optužnice, on je na ovaj način svojim iskazom potvrdio na koji su način pripremani iskazi optuženih.
Tafil Redžepov, po zanimanju poslastičar rodom iz sela Mlike, Dragaš, živeo je u Bugarskoj od 1928. godine. Posle dugogodišnjeg rada, on je stekao poslastičarsku radnju u kojoj je radio sve do svog hapšenja.
Po rječima mještana i onih koji su radili sa njim, Tafil je bio pošten i dobar čovjek i uživao je veliki ugled u Plovdivu. Njega su desetak dana uzastopno zvali u inspekciju milicije i neprekidno su pokušavali da ga nagovore da primi bugarsko državljanstvo i počne da radi za bugarsku službu. Pošto nije bio zainteresovan za takve stvari, pronašli su drugi način. Policija je počela svakodnevno da poziva radnike koji su radili kod njega u radnji. Zadržavali su ih tamo po nekoliko sati, a poneki put radnici su nestajali po tri četiri dana. Ti ljudi vraćali su se strašno uplašeni. Jednom je jedan radnik došao iz policije sav isprebijan. U radionici je pokazao modrice i rekao da su ga strašno tukli i tražili od njega da potpiše izjavu u kojoj je stajalo da se kod Tafila sakupljaju razni ljudi kojima on daje pare dobijene iz Jugoslovenske Ambasade u Sofiji.
Okolnosti pod kojima je uhapšen Tafil Redžepov vrlo su karakteristične i bacaju pravu svjetlost na rad organa bugarske državne sigurnosti. Naime, Tafil je pred hapšenje dobio jedno provokatorsko pismo, koje je tobože pisao njegov radnik Ivanov koji je pre njega uhapšen. U sadržaju ovoga pisma, između ostalog stoji: „Bio sam u Sofiji i ispunio sve što mi rekoste“ a zatim u produžetku piše kako je on (Ivanov) pobjegao u šumu i da će mu kasnije poslati vezu po kojoj Redžepov treba da mu pošalje novac. Kada je Redžepov video ovo provokatorsko pismo otišao je kod organa Državne sigurnosti i predao im ga. Međutim, čim je predao pismo on je uhapšen. Karakteristično je da na procesu javni tužilac nijednom rečju nije pomenuo provokatorsko pismo zbog koga je Redžepov uhapšen. Organi državne sigurnosti izvršili su u dva maha pretres radnje Redžepova. Prilikom prvog pretresa jedan agent Državne sigurnosti u momentu kada je mislio da ga niko ne vidi, ubacio je tri zlatnika u pukotinu na zidu, računajući da po ponovnom pretresu pronađe ova tri zlatnika koja bi se koristila kao „argumenat“ za terećenje optuženog Redžepova. Prilikom druge premetaćine, zlatnici su pronađeni i tom prilikom organi Državne sigurnosti uzeli su iz radnje Redžepova milion i po leva. Na pretresu taj novac uopšte nije pomenut kao ni to da je pretres izvršen bez svedoka i da nije vođen nikakav zapisnik.
U zatvoru je prošao kroz razne torture i fizička mučenja. U Mlike je stiglo pismo u kome stoji: „Tafil je u dubokoj senci. Znamo da je živ a zdravlje mu je kao Berzat Ganije kad je pošao kući“.
A ko je bio Berzat Ganija? On je bio Tafilov seljanin koji je u tom periodu jedva došao živ kući. Pre nego što je protjeran iz Bugarske njemu su u zatvoru bugarski informbiroovci zabijali klince pod nokte i tjerali da se hvata za električne žice u koje je s vremena na vreme puštana struja od čijeg se svakog udara padalo u nesvest.
Protesti protiv „Plovdivskog procesa“
Tanjug je 17. januara 1952. godine objavio telegrame Delegata Omladinske Konferencije iz Dragaša i Mesnog narodnog odbora Vranište upučene Ministarstvu Inostranih Poslova Jugoslavije u kome se zahtjeva da se preduzmu mjere za sprečavanje izvršenja kazne nad jugoslovenskim državljaninom Tafilom Redžepovim, koga je bugarski sud u Plovdivu osudio na smrt, tvrdeći da se bavio špijunažom.
„Nas, delegate omladinske konferencije u Dragašu – kaže se u telegramu – duboko je potresla vest da je Tafil Redžepov na insceniranom procesu u Plovdivu osuđen na smrt. Osuđujemo plovdivski proces, i ističemo da je on pošao u pečalbu u Bugarsku da bi izdržavao svoju veliku i siromašnu porodicu“.
U telegramu Mesnog narodnog odbora Vranište se kaže: „Mi građani Mesnog narodnog odbora Vranište, Srez gorski, okupljeni u selu Mlike, rodnom selu Tafila Redžepova, najoštrije protestvujemo zbog presude izrečene našim građanima na insceniranom procesu u Plovdivu. Istovremeno osuđujemo provokatorsku ulogu Mursela Omerovića Maksuta koga poznajemo kao provokatora“.
Poznato je da je tadašnja jugoslovenska vlada uputila dve note bugarskoj vladi, u kojima je protestvovala zbog suđenja Redžepovu, Dončiću, i drugima, iznoseći dokaze o njihovoj nevinosti i zahtjevajući obustavljanje izvršenja smrtnih presuda i reviziju procesa.
Međutim, dok je prvu notu jugoslovenske vlade bugarska vlada vratila bez ikakvog obrazloženja, na drugu notu nije opšte odgovorila. Bugarska vlada je u međuvremenu onemogućila predstavnicima jugoslovenske ambasade u Sofiji da uspostave bilo kakav kontakt sa osuđenim jugoslovenskim državljanjima.
Vrhovni sud u Sofiji je sredinom marta 1952. godine doneo obrazloženje da se presude Tafilu Redžepovu, Danilu Dončiću i drugima ne trebaju poništiti. „Milost“ plovdivskih sudija stekao je jedino Mursel Omerović, čovjek koji je na ovom procesu imao provokatorsku ulogu.U obrazloženju za njega kažu da se držao „vrlo dobro, i sigurno će se u budućnosti prevaspitati. Kazna treba da je što manja i zato što je pomogao da se razotkriju drugi“.
Rasprava u vojnom odeljenju bugarskog Vojnog suda bila je ista kao i ranije. I ovde su advokati odbrane ustvari napadali optužene, pripremajući teren za već gotovu odluku.
Odluka Vojnog suda sprovedena je 18. aprila 1952. godine. Izvršena je smrtna presuda nad nevino osuđenim jugoslovenskim državljanima Tafilom Redžepovim i Danilom Dončićem.
Tafil je bio rođen 1912. godine u selo Mlike, Gora. Bio je oženjen Razijom sa kojom su imali pet djece: Murtezan, Ljejlja, Igbala, Jalda, Nakšija.
Iza sebe je ostavio mnogobrojnu familiju. Između dva svjetska rata, otac Redžep je dugo godina radio u Plovdivu. Njegova majka Ajša je bila iz sela Vranište. Tafil je imao još četiri braće Jašara, Miljazima, Irfana, Ilijaza i sestru Đemilju.
Današnji Tafilovi potomci prezivaju se Redžepi, a žive i u Vraništi, Prizrenu i Beogradu.
Kompletan tekst pročitajte: OVDJE
