Emin Kačar (Gaziu)

Emin Kačar (Gaziu)

(01.07.1882. Kruševo, Gora - 06.01.1960. Yalıköy / Podima, Turska)

Od oca Arifa i majke Hadžire

Prije nekoliko godina, prikupljajući informacije o užoj familiji i historijskim događajima iz našeg kraja, čuo sam priču o Eminu, sinu mola Arifa Gazije. U vrijema kada su Srbi zaposjedali Goru i vršili neopisiva zvjerstva, Emin je u zadnjem času pobjegao i izvukao živu glavu. Tada mi je u oči zapao jedan detalj priče, koji glasi:

„Emin, stariji sin poznatog mola Arifa Kruše, bio je odvažan čovjek, izrazitog fizičkog stasa. Bio je iz ugledne porodice u selu i držao poslednju valjavicu u selu. Kada se situacija pogoršala, i srpske snage vršile torturu i pritisak nad stanovništvom Gore, Emin je među prvima uzeo pušku i branio svoj vatan. Jednoga dana, dok je boravio u selu, nehatom ga je prijavila jedna žena iz sela, dok ga je drugi seljanin prokazao srpskoj žandarmeriji. Žandarmi su opkolili kuću u kojoj se Emin nalazio. Vidjevši da je opkoljen, stavlja mahramu na glavi, oblači terljik (ženski mantil), ispod kojeg stavlja pušku, uzima tuariju (drvenu posudu za vodu), izlazi iz kuće i neometano prolazi pored žandarma. Čim se dovoljno udaljio, bacio je stvari ali je iznenada naišao na vojnike i „komandanta“. Razmijenili su vatru u kojoj je „komandant“ ranjen. Emin je bio vješt u rukovanju oružjem, pa je u selu ostala uzrečica da je imao „dva srca“. Poslije ovog događaja, nije se više vraćao u selo, postao je kačak. Neko vrijeme se krio u šumama blizu sela, a nakon ubistva nekoliko članova njegove porodice, među njima i  njegova žena, Emin odlazi u Tursku.“ 

Dugo sam razmišljao i sklapao fragmente priče koju sam čuo od svoje nane. Na prvom slušanju djelovala mi je onako nestvarno, čak „bajkovito“. Međutim, prije neki dan sam naišao na jedan novinski članak od 19. septembra 1913. godine, u kojem piše o Arnautinu „koji se obukao u žensko odelo“ i ranio vojvodu Trbića:

Ranjen vojvoda Trbić (Specijalni telegram našeg dopisnika)

Skoplje, 19. septembar 1913. godine 9 sati i 50 minuta po podne

Ovde je stigao glas, da je vojvoda Trbić ranjen na prevaru. Ranio ga je jedan Arnautin, koji se obukao u žensko odelo, pa mu došao vrlo blizu. Usled ovakvih podmuklih događaja, naši su vrlo ogorčeni i biće velikog okršaja. Opšte je uverenje, da Arnaute treba satrti, da više nikad ne dignu glavu.

(Dnevne novine „Mali Žurnal“ br.263)

Kompletan tekst možete pročitati: OVDE

Ko smo, u stvari, mi

Nazif Dokle

Piše: Alija Džogović

Najviše zbrke o prošlosti ovoga stanovništva uneli su u usmenu komunikaciju i pisanu etno-istorijsku literaturu izvesni političari, brojni istraživači-posebno Jastrebov i M.Lutovac, a i drugi kojima je nauka bila samo izgovor ali su ciljevi bili drugačiji.

Meštani Gore i Prizrenskog Podgora, u svojoj višedecenijskoj zbunjenosti, često postavljaju pitanje, sažeto u jednoj rečenici, „Ko smo u stvari mi“. Određenije rečeno, ova zbunjenost traje od balkanskih ratova, jer su ih od tada, silom prilika, razni upravljači nacionalno definisali i „svoatali“ po svojoj volji i svom nauku, a bez saglasnosti stanovništva ovih šarplaninskih oblasti njegovog slobodnog opredeljenja i izjašnjavanja. U nastalom neredu krajeve a najviše prema Orjentu. Neka sela su gotovo ostala pusta, da bi se posle izvesnog vremena ponovo populaciono oporavila. 

Sem političkog programa, na dezorijentaciji ovog stanovništva uticali su razni istraživači i „naučnici“, čak i silne ekspedicije, koje su ovim krajevima krstarile i „pisale“ o porijeklu i prošlosti stanovnika šarplaninske regije, kojima se obećavalo i ono što im nije bilo potrebno, ali su oni uvek ostajali na periferiji progresa i poboljšanja životnih uslova, te im je jedino ostala privilegija da do dana današnjeg ostanu pečalbari.

Kompletan tekst možete pročitati: OVDE

Treći balkanski rat u beogradskoj štampi

Početkom XX vijeka, Otomanska imperija, pritisnuta sopstvenom krizom i brojnim separatističkim pokretima, odobrila je zahtjev albanskih plemena za osnivanje posebnog albanskog vilajeta u okviru Carstva. Za Srbiju, Crnu Goru, Bugarsku i Grčku, koje su imale ozbiljne osvajačke planove prema ovom dijelu evropske Turske, ovo je bio poziv na uzbunu. Prvi balkanski rat, nije ništa drugo do osvajački rat i izraz imperijallističkih pretenzija balkanskih državica. Nezadovoljstvo podjelom osvojenih turskih područja, posebno Makedonije, dovelo je do Drugog balkanskog rata. 

Srbija zaposjeda oblast od Prištine do Elbasana i Drača, i uvodi "red i mir" u zauzetim oblastima. I Goru zaposjeda srpska vojska. Gora se našla na poprištu oružanih sukoba koji su se vodili na liniji uspostavljanja granice između Srbije i Albanije. Srpska vojska je izvršila nekoliko masakara nad nedužnim i preplašenim stanovništvom Gore. To je još više pojačalo nesigurnost i ubrzalo iseljavanje u Tursku koje će u narednim godinama poprimiti dimenzije egzodusa.

Muslimani Gore i okolnih teritorija pretrpeli su strahovite demografske gubitke. To stanovništvo je izgubljeno putem stradanja, preseljenja, izgnanstva. U tom periodu izgubljen je veliki dio muslimanske elite, jer je među muhadžirima bio veliki broj visokoobrazovanih ljudi, svetovno i vjerski obrazovnih ljudi, tako da su muslimani Gore, a i drugih krajeva na Balkanu, tokom ovih događaja izgubili svoju elitu. Zamislite koliko vremena treba da se ponovo izgradi vjerska i svetovna elita. Gora to nije dočekala!
Najveći masakr je izvršen u Restelici, gdje je ubijeno 13 meštana. U Kruševo je ubijeno 8 članova porodice Mola Arifa, među kojima i dvoje dece od po nekoliko godina. U Brodu je na mjest Zdražejec, također, izvršen masakr i ubijeno desetak mještana. Zločini su se dogodili i u drugim selima Gore - Vraništu, Radeši, Globočici. U Globočici je ubijen seoski imam mola Kahriman.
U septembru 1913. godine izbila je albanska pobuna koja nije zaobišla ni Goru. Neki su istoričari ovo nazvali Trećim balkanskim ratom.
Iza većina novina u Srbiji stajale su političke stranke. "Politika" je u to doba bila bliska Ministarstvu spoljnih poslova. "Pravda", je bila glasilo naprednjaka, braće Marinkovića, a "Mali Žurnal" osnovali su braća Savić, koji su bile poznati list sa radikalskom, a kasnije demokratskom orjentacijom.
Da bi izbjegli nepotrebne riječi za ovu tematiku u nastavku ćemo iznijet samo jedan dio tadašnjih naslova i pisanja "Pravde", "Politike" i "Malog Žurnala" o događajima iz septembra 1913. godine, kako bi čitala sam presudio. 

Kompletan tekst možete pročitati: OVDE 

Hadži Bajram ef. Hodža

Restelica se sjeća i pamti imena mnogih imama, mualima i muderisa. Bajram ef. Hodža, koji je skoro šezdeset godina bio imam u selu, posebno će ostati u sjećanju i historijskom pamćenju mnogih generacija iz Restelice, ali i cijele Gore. Bio je sedmi imam po redu iz porodice koja je tradicionalno davala hodže u selu. Prvi imam iz ove loze bio je mula Adem, a poznati su još i mula Šaban, mula Osman, mula Memiš i hadži Rašid-efendija. Iz Restelice su i poznati imami mula Kadrija, mula Ćamil, hadži Daut, mula Ibrahim, mula Bejtula i drugi. 


Bajram ef. Hodža je rođen 13. februara 1894. godine u Restelici, od oca Šabana i majke Džemilje. Medresu je završio u Bajrakliji u Prizrenu. Imamsku obavezu je preuzeo 1923. godine, nakon penzionisanja mula Šabana (preselio 1950. godine kao stogodišnjak). I mula Šaban je medresu završio u Bajrakliji, dok je za hatiba proglašen 13. temuza 1305. (1888).
Bajram ef. Hodža je vojsku služio u Kraljevini, a zbog dobrog rukopisa obavljao je dužnost pisara. Poznato je da je bio jedini vojnik u jedinici koji je imao pravo da nosi bradu.
Bio je veoma pismen i obrazovan čovjek. Pripadao je plejadi velikana iz Gore, koji su joj podigli ugled i poštovanje kod svih susjeda. Koristio je arapsko pismo, ali je dobro poznavao ćirilicu i latinicu. Imao je izuzetno lijep rukopis, a njegova slova su pravi kaligrafski biseri. Dugo godina je vodio maticu vjenčanih Džemata Resteličkog (od 1929. do 1945. godine).

Kompletan tekst možete pročitati: OVDE