 |
| Karavan kod Lopuškog Hana na putu za Prizren |
Iz knjige :Dr. Milisav
Lutovac – Gora i Opolje – Antropogeografska proučavanja, Beograd 1955.godine
(strana 21-24)
Poznato je da su se neki zanati razvili u
selima pod uticajem geografske sredine i potreba kao što su zidarski,
drvodeljski, terzijski i drugi. Međutim, ima i krajeva u našoj zemlji, gde su
pored ovih, bile odomaćene i one vrste zanata koje sada vidimo samo u gradovima
(kovački, kujunđijski, puškarski ). Jedna od takvih oblasti, u kojoj se do
skora bili zastupljeni kovački i puškarski zanati, jeste Gora. U njoj su sela
Baćka, Vraništa, Rapča i Kruševo bila glavna središta te radinosti. To ne znači
da ovih zanata nije bilo i u drugim naseljima ovoga kraja. Ima podataka koji
ukazuju na to da se svo stanovništvo jednog sela bavilo samo jednim zanatom. Po
kazivanju Bajrama Mursela, stogodišnjaka iz Leštana, preci
današnjeg stanovništva ovoga sela bavili su se u prošlosti kovačkim zanatom.
Kod njih su kaže on, kovali i kupovali zanatske predmete ljudi i sa tetovske
strane Šar planine. Ostaci šljake i uglja na mestu nekadašnjih kovačnica svedoče
o tome. To što Leštane nema svoje planine takođe, govori da su se oni nekada
bavili samo zanatom.
Kakvi
su bili ti zanati u Gori? Po tvrđenju starih ljudi oni su bili vrlo raznovrsni,
ali su se sigurni podaci mogli dobiti samo za puškarski zanat, koji je postojao
do najnovijeg vremena. U pomenutim selima Baćkoj, Vraništu, Kruševu, Rapči i
Zli Potoku, puškarstvo je bilo vrlo razvijeno još sredinom XIX veka. Tada je u
svakom od ovih sela bilo pet do deset puškarskih radnji. Sačuvana je jedna
esnafska teskera - dozvola, iz 1859. godine koja glasi na ime Sulejmana
Mustafina, puškara u Vraništu. Teskeru je izdalo Ministarstvo finansija u
Carigradu i naplatilo taksu od deset groša.
.
.
.
Na
kraju se nameće pitanje: zbog čega se puškarstvo odomaćilo i razvijalo u
planinskoj Gori, a ne u drugim krajevima koji su za to imali povoljnije uslove?
Moglo bi se pretpostaviti da je na to uticala blizina Prizrena i Tetova,
poznatih središta za izradu oružja u XVIII i XIX veku. Nema sumnje, to je bio
jedan od uzroka, ali ne jedini, jer bi se puškarstvo, u tom slučaju, pre
razvilo u selima pored gradova, nego u planinskoj i besputnoj Gori. Druge
razloge valja tražiti u starim zanatima i kontinentu stanovništva. Verovatna je
pretpostavka da neki stari zanati vode poreklo još iz Srednjeg veka, kada su
oni, kao što se zna iz starih pisanih spomenika, bili odomaćeni po selima.
Pošto se u Gori održalo staro stanovništvo iz toga vremena, što nije običaj sa
drugim naseljima oko Prizrena, može se i to uzeti kao razlog za rano uvođenje i
dugo održavanje ovoga novog zanata turskog vremena. Razume se, zanati se u Gori
preobražavani uporedo sa vremenskim potrebama: jedni su išćezavali, a drugi se
pojavljivali. Puškarstvo je poslednja faza u tom razvitku. Odlazak u pečalbu
uticao je na njegovo brže opadanje i konačno napuštanje. Sada u Gori nema ni
jednog kovača. Za ove poslove dolaze povremeno u Dragaš i Brod zanatlije iz
Prizrena i Orahovca. Čak se nisu razvili ni oni zanati koje oni mogu raditi kao
samouci. Tako naprimer zidari i terzije dolaze iz Sredske.
Jedina
zanatska radinost jeste drvodeljstvo, kojim se bave poglavito ljudi u Malom i
Velikom Krstacu, u čijoj blizini ima krupnog borovog drveta. Oni izrađuju razno
posuđe: “butane” (za bućkanje – izmetanje masla), “tuarije” (tovarije) – burad
za vodu, “vedra”, kace, kabliće, “buklije” (čuture); zatim razno posuđe za
merenje zapremine: “šinike” (merica koja zaprema 42 oke), “budžuke” (21 oka) i
“karlice” (mere za žito).
Kompletan tekst možete pročitati i preuzeti: OVDE
.
.
