Fshatrat shqiptare - Nënprefektura Gora 1918

 

Administrata Austro-Hungareze kreu një regjistrim të popullsisë në Shqipëri në vitin 1918. Fshatrat Bele, Brekije, Kollovoz, Lojme, Nimçe, Novosej, Strezha, Topojan dhe Xhaferaj i përkisnin administrativisht prefektures së Zhurit, nënprefektures së Gorës, me selinë administrative në Shishtavec. Sot, këto fshatra i përkasin administrativisht Bashkisë së Kukësit, dhe ish-njësitë administrative të Topoljanit dhe Shishtavecit.

Regjistrimi i popullsisë u krye me shumë kujdes dhe cilësi. Në mars të vitit 1916, u krye një regjistrim i përkohshëm, i kombinuar me një regjistrim të bagëtive dhe një studim të furnizimeve ushqimore. Në mars të vitit 1917, Franz Seiner, një ekspert i regjistrimit dhe statistikant nga Graci, u dërgua në Shqipëri për të marrë përsipër detyrën e kryezyrtarit të regjistrimit në territoret e pushtuara. Detyra e tij ishte të krijonte një zyrë statistikore provinciale dhe më pas të organizonte një regjistrim të përgjithshëm. Ky regjistrim kërkonte përgatitje të gjera.

 

Regjistrimi i popullsisë u krye nga Gustav J. Rossler sipas kalendarit të mëposhtëm:

16, 17 Mars 1918 – Novosej

18 Mars 1918 – Strezja

19, 20 Mars 1918 – Kolovoz

22 Mars 1918 – Topojan

23 Mars 1918 – Brekinje

24 Mars 1918 – Nimça

25 Mars 1918 – Lojme

26 Mars 1918 – Bela

 

Dhëna të plota mbi regjistrimin e popullsisë mund të gjeni: KËTU

PRILOG ZA BIOGRAFIJU HALIDA BEŠLIĆA

 

Piše: Ahmet Kurt

Iz formulara na slici o prihvatanju u Mostaru 1943. godine osmogodišnjeg Sune Bešlića, malog muhadžira koji je izbjegao ispred podrinjskih četnika možemo saznati dosta o porodici rahmetli Halida Bešlića.

Tako iz formulara vidimo da Suno ima desetogodišnjeg brata Muju (Halidov otac) koji se sa majkom te najgore ratne 1943. godine nalazi u izbjegličkom logoru na Alipašinom Mostu. Po ovom podatku na formularu Mujo je rođen oko 1933. godine. Otac Mujin i Sunin, Suljo,  je rođen oko 1893. godine i ubijen je od četnika. Rođeni su u selu Vrapci(?), Knežina, Vlasenica.

Halidovog amidžu Sunu primio je u svoju porodicu slastičar, Mahmut Idrizović, koji kasnije seli u Albaniju. (Slastičar Mahmut Idrizović (Mahmut) porijeklom je bio iz sela Kolovoz u Albaniji. U Kolovozu uglavnom žive Albanci, mada pripada opštini Šištevac (Shishtavec) u kojoj većinu čine Gorani.Na austrougarskom popisu iz 1918. godine popisan je Idris Mahmud i njegovi sinovi Mahmud (1873), Bahtiar (1875) i Hajdar (1880) koji su u tom periodu radili u Mostaru). 

Podaci sa popisa stanovništva za selo Kolovoz, 1918.godine

Suno nastavlja život u Mostaru, ženi se sa Suadom sa kojom dobija sinove Seada i Suada. Umire 1992. godine i ukopan je u Šarića haremu. Halidov otac Mujo umire 2016. godine.

Nadalje iz formulara vidimo da je u porodicu Idrizović malog Sunu Bešlića 31. 10. 1943. godine doveo aktivista Merhameta učitelj Zaim Mehić koga ustaše kasnije odvode u logor Jasenovac gdje je ubijen.

Merhamet je 1943. godine organizovao svojevrsni Voz spasa sa kojim je više od hiljadu malih siročića iz logora na Alipašinom Mostu udomljeno u mjesta u dolinu Neretve, Konjic, Ostrožac, Jablanicu, Mostar i Čapljinu. 

O ovoj najvećoj humanitarnoj akciji u historiji Mostara nije bilo uputno naglas pričati da četničkim koljačima koji su masovno prešli u partizane, pa zauzeli rukovodeće pozicije u novoj komunističkoj vlasti ne bi bilo nezgodno.

Da se ne smiju zamjerati dojučerašnjim četnicima dobro su znali i najistaknutiji bošnjački revolucionari Mostara. Tako iz skoro 600 ovakvih formulara vidimo je amidža i tutor Bećir, koji je odgojio Džemala Bijedića primio u svoju kuću malog Fadila Smajića, porodica Avde Hume primila troje siročića, a najbliža rodbina generala JNA Envera Ćemalovića zbrinuli su čak osmero djece, niko od trojice najpoznatijih mostarskih komunista nije se usudio napisati ni jednu rečenicu o tome! Njihova šutnja govori više od hiljadu riječi.

Elektronska knjiga: GORA na austrougarskom popisu 1918. godine

Nadam se da će ova knjiga poslužiti kao polazna osnova za neka buduća istraživanja i biti dobar izvor za naučnike istraživače koji će se baviti historijom Gore. Podaci sa ovog popisa su iz prve ruke te daju realno stanje i sliku Gore pri kraju Prvog svjetskog rata, koji je na ovim prostorima ostavio katastofalne posljedice.

Na osnovu podataka sa popisa mogu se pratiti demografska i migraciona kretanja stanovništva Gore, zatim društveni i ekonomski razvoj, obrazovanje, vjerski život i drugo. Knjiga također može poslužiti današnjim stanovnicima Gore da otkriju dosad nepoznate informacije o svojim precima, odnosno da prošire saznanja o svojoj genealogiji (rodoslovlju) i popune porodična stabla.

Zbog svega pomenutog, neophodna je štampana verzije knjige koja će biti korisna svim stanovnicima Gore, istraživačima i široj naučnoj javnosti. Nadam se da će naići na razumijevanje institucija i sponzora kako bi ova knjiga što skorije bila publikovana.     

 

ACADEMIA.EDU 

Link 1: OVDE 

PODACI O ARNAUTSKIM PRVACIMA 1914. GODINE

 

 

Vladimir Tucović je bio jedan od srpskih oficira zaverenika koji su učestvovali u Majskom prevratu (1903. godine). Majski prevrat je puč u kojem su ubijeni srpski kralj Aleksandar Obrenović i njegova žena kraljica Draga. Bio je i član tajne organizaciju „Ujedinjenje ili smrt”, kasnije nazvane „Crna ruka”, koja je osnovana 1911. godine.

Tokom 1912. i 1913. godine Vladimir Tucović je učestvovao u balkanskim ratovima. Krajem 1913. i početkom januara 1914. godine bio je predstavnik srpskih vojnih vlasti kao komandant potpukovnik stacioniran u „novoosvojenom“ srezu gorskom sa sedištem u Vraništu. Za kratko vreme je uz pomoć nekoliko Arbanasa poverenika prikupio podatke o arbanaškim prvacima. Podaci u vidu tabela-upitnika beleženi su za svakog posebno, a sadrže podatke o društvenom poreklu, imovnom stanju, verskoj pripadnosti arbanaških vođa, i njihovim političkim opredeljenjima. Ubeleženi su podaci o važnim ličnostima, poput Bajrama Cura, Riza-bega Crnoglavića, Eleza Jusufa, Ćazima Like i Ramadana Zaskoka, kao i o nekim manje značajnim prvacima. Sakupljanjem i formiranjem bitnih informacija, srpska vlada je arnautske prvake stavila na crnu listu radi likvidacije, plativši za njihove glave od 1000 do 1200 dinara, a  manje uticajni da se eventualno pridobiju za saradnju sa Srbijom.  

Tabele-upitnici dostavljene su Ministarstvu inostranih dela u dva navrata, u razmaku od deset dana, 1. i 11. maja 1914. godine. Ministarstvo vojno je najpre poslalo podatke o petnaest, a zatim o još deset arbanaških prvaka.

U nastavku su objavljeni upitnici osam arbanaških prvaka koji su delovali i u regionu Gore.

Tabele-upitnike bilo je teško grafički predstaviti na način na koji su napravljene, te su one ovde date u nešto izmenjenom obliku. Uporedo se za svakog pojedinačnog prvaka daju podaci u devet kolona sa upitnikom i odgovorima. Ispod podataka za svakog pojedinog prvaka navedeno je ko je i kada prikupio podatke o njemu (za sve dole navedene arbanaške prvake, podatke je prikupljao Vladimir Tucović). Tabele su objavljene po redosledu na osnovu datuma beleženja.

Tabele se čuvaju u Arhivu Srbije (Ministarstvo inostranih dela, 1914. Arbanaško odeljenje, fascikla III (1270 i 1011).

Vladimirov mlađi brat bio je Dimitrije Tucović, jedan od prvih srpskih socijalista. On se žestoko protivio teritorijalnoj ekspanziji Srbije nakon odlaska Turske iz ovih krajeva, nazivajući srpsko oslobađanje Kosova imperijalnim osvajanjem. Dimitrije Tucović 1914. godine štampa knjigu „Srbija i Arbanija“ u kojoj kritikuje pokolje albanskog stanovništva u severnoj Albaniji, pljačke i paljevine sela koje je srpska vojska vršila u znak odmazde.

 

UPITNIK

1. Ime i prezime. Iz koje je porodice. Iz kog je plemena.
2. Gde je rođen, gde ima imanja, gde živi, koga ima od porodice, gde mu živi porodica.
3. Kakve je veroispovesti i od kada; kakvoj je veroispovesti ranije pripadao. Kako je raspoložen prema ostalim veroispovestima.
4. Godina starosti, fizička mana, prirodna inteligencija, kultura: je li pismen, koje je škole učio, kojim jezicima vlada; karakterne osobine: je li častan, i od reči, otvoren ili podmukao, je li hrabar, je li podmitljiv.
5. Imovno stanje. Šta ima od imanja nepokretnog i pokretnog. Gde mu se imanje nalazi i približna vrednost istog.
6. Značaj i važnost njegova kao prvaka. Uticaj njegov koliko je i na koja se plemena odnosno krajeve i sela prostire. Autoritet koji tu uživa. Njegova vojnička vrednost. Koliki broj pušaka može da krene.
7. Odnos njegov sa ostalim prvacima, naročito susednim.
8. Političko uverenje: za kakav je i čiji sistem vladavine u Albaniji. Kako je raspoložen prema susednim zainteresovanim državama i velikim silama. U kakvom je odnosu bio. Kako je raspoložen prema nama.
9. Je li uzeo učešća u kakvim važnijim događajima, političkim pokretima, pobunama itd. kako u poslednje vreme tako i za vreme turske vladavine. 

 

Kompletan tekst možete pročitati: OVDE 

 

.