Popisivači sa austrougarskog popisa stanovništva 1918. godine

 

 

Prije 106. godina austrougarska administracija izvršila je precizan popis stanovništva na teritoriji okupirane Albaniji. Popis posjeduje veoma važne podatke o stanovništvu koje je živjelo na teritoriji tadašnje Albanije, među kojima je bila i Gora.

Detaljno o popisu 1918 možete pročitati: OVDJE


Prefekturi Žur pripadale su pet potprefekture, među kojima i Gora sa 14.933 stanovnika. Prefektura je imala ukupno 113 urbanih i ruralnih naselja među kojima unutar Gore:

- Šajna (Shajna - 9.458 stanovnika) i
- Šištevac (Shishtavec – 5.475 stanovnika).

Gora je bila jedan od 26 potprefektura (kreise) sa administrativnim sjedištem u Vraništi. Ukupna površina potprefekture Gora bila je 555 km², sa 27 stanovnika prosječne gustine naseljenosti na 1km² .


Detaljno o administrativnoj podjeli Gore: OVDJE


U vremenskom periodu od 1. marta 1918. do 11. aprila 1918. godine tri popisivača potpomognuti osobljem administracije potprefekture Gora popisali su kompletno stanovništvo. Popisivači su bili:

1. Gustav J. Rossler,
2. Milan Rechnitzer i
3. Adorjan Pavliček.

Cjeli popis nadgledali su regionalni i okružni komesari. Seoske starješine bile su dužne ispraviti lažne podatke koje je dao nosilac domaćinstva. 

Gustav J. Rossler je popisao stanovništvo u 25 sela.

1. 2. mart 1918.- Vraništa
3. mart 1918. - Mlike
4. mart 1918. - Bačka
5. 6. mart 1918. - Globočica
6. 7. mart 1918. - Zli Potok
8. 9. 10. i 11. mart 1918. - Restelica
12. mart 1918. - Kruševo
13. 14. 15. mart 1918. - Šištevac
16. 17. mart 1918. - Novo Selo
18. mart 1918. - Streževo
19. 20. mart 1918. - Kolovoz
22. mart 1918. - Topoljane
23. mart 1918. - Brekinje
24. mart 1918. - Nimča
25. mart 1918. - Lojme
26. mart 1918. - Bela
27. mart 1918. - Orčiklje
28. mart 1918. - Pakiša i Zapod
29. mart 1918. - Orgosta i Košarište
30. mart 1918. - Orešek i Crnoljevo
01. april 1918. - Bučje
05. april 1918. - Brezna

Milan Rechnitzer je popisao 22 sela.

09. mart 1918. - Kosavce
10. mart 1918. - Zgatar
11. mart 1918. - Brut
12.13. mart 1918. - Belobrad i Zjum
14. i 31. mart 1918. - Šajne
16. mart 1918. - Radeša
17. mart 1918. - Lještane
18. mart 1918. - Dragaš
19. mart 1918. - Ljubošta
20. mart 1918. - Zrze
21. mart 1918. - Plajnik
22. mart 1918. - Kapra
23.24. mart 1918. - Buzec i Rence
26.27. mart 1918. - Rapča
29. mart 1918. - Krstec
30. mart 1918. - Kukaljane
01. april 1918. - Bučje
05. april 1918. - Brezna
07. april 1918. - Dikance
od 08. do . 11. april 1918. Brod

Adorjan Pavliček je popisao 5 sela.

02.03. mart 1918. - Zaplužje
04. mart 1918. - Bljač
05. 06. mart 1918. - Brodosavce
07. mart 1918. - Kukljibeg
08. mart 1918. - Kukovce


Osoblje potprefekture Gora


Državni administratori potprefekture Gora

1. Fiqri Rusi (Dibra - 31) – Vraništa
2. Ziar Beqir Zhilta (Prizren - 33) – Vraništa


Sudija

1. Ahmed Sadri Haxhi (Epir, Libhova - 47) – Vraništa


Zvaničnici u državnoj službi

1. Pazo Glogoji (46) – Dragaš
2. Sejfula Murat (52) – Košarišta
3. Esad Blivani (61) – Kukaljane
4. Abdurahman Gulani  (70) – Leštane
5. Adem Tahir (45) – Orčikle
6. Muhamed Pelivan (40) – Radeša
7. Jakup Sali (40) – Zapod
8. Šaban Čoko (41) – Restelica
9. Adem Duman (26) – Restelica
10. Gjon Kol Mosi (Skadar - 45) – Šištavec
11. Dželil Ejubi (45) – Vraništa


Uredski službenici

1. Filip Ndoc Shahin (Prizren - 34) – Šištavec
2. Nedžip Abdulah Zajm (Zaplužje - 32) – Vraništa
3. Nailj Husejn Maliverdhi (Rapča - 38) Sekretar potprefekture Gora – Vraništa
4. Sadik Beqir Topojani (Prizren - 43) - Vraništa


Policajci i detektivi, javna služba

1. Ali (30) – Brod
2. Ali (36) – Dikance
3. Hasan Tufekči (47) – Ljubošta
4. Ramadan Sahid (32) – Orčikle
5. Jusuf Musa (25) – Orčuša
6. Bajram Kasan (17) – Šištavec


Glasnici

1. Sadik Husen (24) – Vraništa
2. Muhamed Dezdan (30) – Vraništa
3. Ramadan Dezdan (30) – Vraništa




Arhivski izvor:

Österreichische Akademie der Wissenschaften
(Archive of the Austrian Academy of Sciences)

Još jedna varijanta čuvene balade „Jusuf i Džemilja“

Kruševo - Sejdija Ajdarlar

ŠO BILO, DADO, ČUDO GOLEMO,
VO TIJA, DADO, SELO KRUŠEVO

Prikupljajući materijal za „Monografiju Kruševa“, naš komšija FEIM HODŽA (Mazlamoski/Prcanoski) posudio nam je rukopis zbirke narodnih pjesama iz Gore. Smatramo da se radi o važnom materijalu koji zaslužuje da bude uređen i objavljen.
Rukopis sadrži 140 goranskih narodnih pjesama, od kojih je većina dosad objavljena. Međutim, pjesme iz rukopisa sadrže mnogo novih i nepoznatih elemenata, jer se radi o dobrom poznavaocu narodne tradicije i poezije Gore.
Objavljujemo čuvenu baladu „Jusuf i Džemilja“ u novoj varijanti i podacima koje je dao autor o događaju po kojem je nastala pjesma.

***
Toja slučaj se desif vo 1882. godina.
Džemiljina porodica vo Šištejec: Džemiljin muš se vikaf Hamzo, Džemiljin sin se vikaf Sefer. Sefer imaf dva sina i jena ćerka. Sinoji se vikalje jeden Liman jeden Mufidin, ćerka Ferida. Džemiljine unuci se još žive vo stare godine, ćerka neje živa.
Džemilja potiče ot Kruševo ot familija Beroska. Još postoji taja familija vo sredno mahalo.
Jusuf so cela familija otišof vo Tursko madžir i ne se vratif nazać.

Kompletnu pesmu možete pročitati i preuzeti: OVDE
.
.
. 

DOKUMENT O OTVARANJU ŠKOLA U GORI 1917. GODINE

O počecima školstva u Gori postoji oskudna literatura. Kao početak školstva u Gori do sada se uzimao period poslije Prvog svjetskog rata, tačnije 1918. godina, kada je u Vraništi otvorena prva osnovna škola na srpskom jeziku. Međutim, u Gori su prije raspada Osmanskog carstva radile vjerske škole. Najavljeno prevođenje dokumenata iz turskih arhiva vezanih za Goru sigurno će dati bolju sliku i uvid u obrazovni sistem toga perioda. Ruski konzul u Prizrenu Jastrebov još 1873. godine pominje postojanje muške škole na turskom jeziku u Brodu.

O obrazovanju na srpskom jeziku pisao je mr Živorad Milenović[1], koji donosi neke informacije o počecima obrazovanja na srpskom jeziku i ističe da je stanovništvo Gore imalo pozitivan stav prema obrazovanju. Do 1929. godine u kosovskom dijelu Gore radile su 4 škole u veoma teškim uslovima: u Vraništi (od 1918.), Brodu (od 1920.), Restelici (od 1922.) i Rapči (od 1929.).

I Dr. Abdulla R. Vokrri[2] je pisao o obrazovanju u Gori (1918-1929). On u svom radu navodi da su se stanovnici ovog kraja protivili otvaranju škola na srpskom jeziku, a da prosvjetni radnici koji su imenovani u tim školama nisu željeli raditi iz straha. Ovakvo stanje otežavalo je otvaranje novih škola. U ovom periodu škole su radile sa minimalnim brojem nastavnika, odnosno jedan nastavnik je radio sa velikim brojem učenika. Školske 1919/20. radilo je samo dva nastavnika, školske 1922/23. radilo je 5 nastavnika, od kojih su dvojica bili vjerski učitelji, dok je školske 1927/28 radilo 10 nastavnika.

U „Prosvetnom Glasniku“ pominju se nastavnici koji su radili u Gori, svi svršenici Bogoslovsko-učiteljske škole: Krsta Bulajić (Vraništa, 1921.), Milan D. Vujisić (Restelica, 1921.), Sava Jovanović (Brod, 1921.), Jovan Lukić (Vraništa, 1922.), Jovan Tomić (Restelica, 1922.), Svetozar Vukčević (Restelica, 1922.), Spira Borzanović (Brod, 1924.).

U ostalim selima su do Drugog svjetskog rata postojali samo mektebi.   

O obrazovanju na prostoru Gore nema puno pisanih dokumenata, a naročito malo pažnje posvećeno je periodu balkanskih ratova i Prvom svjetskom ratu, kada dolazi do drastičnih promjena u dotadašnjem sistemu obrazovanja. U tom periodu Gora je bila u sastavu Albanije, pa odgovor na ovo pitanje treba tražiti u albanskim arhivima. U periodu 1916-1918. Albanija je bila „prijateljski“ okupirana od strane Austo-Ugarske, jer obe države nisu bile u ratu. Austro-Ugarska je formirala albansku žandarmeriju i otvarala škole. Promovisan je albanski jezik i pravopis kako bi se smanjio italijanski uticaj. Također, u ovom periodu su izgrađeni putevi i druga infrastruktura. 

Iz Arhiva u Tirani dobili smo dokument na albanskom jeziku u kome se govori o otvaranju škola u Podsrezu Gora sa sjedištem u Vraništi. Ustvari, to je odgovor na zahtjev kojeg je 29. decembra 1916. godine poslat zapovjedništvu Žurskog okruga od strane Mola Arifa iz Kruševa, u kojem traži da se otvore škole (mada su neke oštećene), te ih moli da pošalju 3 do 4 učitelja.

Naredba je izdata 30. maja 1917. godine pod brojem 39 i potpisana od strane Salija Gostivarija. U naredbi je predstavljena lista škola za otvaranje u Gorskom okrugu. Na listi su 6 sela iz Gore (Šištejec, Vraništa, Brod, Borje, Restelica i Rapča), dva iz Opolja (Šajnovce i Brodosan), kao i selo Topoljane.

---

[1] Mr Živorad Milenović - Obrazovanje goranske etničke zajednice na Kosovu i Metohiji od 1918.godine do danas – Baština, Priština – Leposavić, sv.28 2010.godine

[2] Dr. Abdulla R. Vokrri – Zhvillimi i shkollave dhe i arsimit në rrethin e Gorës 1918-1929

 

Kompletan rad i prilog možete pogledati i preuzeti: OVDE
.
.
.