Potres. U gorskom srezu Prizrena osetili se jači potresi, koji se ponavljaju i naneli su dosta štete. U selu Rastenici (Restelica) gde se zemlja jače potresla, srušilo se 20 kuća i staja. Poginulo je i marve (stoka). Narod se mnogo uplašio.
Izvor:
Zastava (novine)
sreda 20. decembra 1922. godine
Odlomci iz romana "ŠTIT OD ZLATA"
***
ZVIJEZDE NA VRACOM
Hamza i ja se razumijemo; on zna da se i ne može bolje objasniti zašto čovjek, makar mu sve bilo dobro i na svom mjestu, ipak, ponekad čuje žuborenje zvijezda nad nekom Vracom i zašto krene za tim pozivom, bez obzira na sve teškoće i svu besciljnost takvog puta.
Sam, sve kroz oblake putujući, ostavljao sam, iz sata u sat, nevidljiva mjesta: Vakuf, Karabunar, Smreka, Džini Beg, Sulejmanica, Milevo; sopstvena stopala nisam mogao vidjeti, Samo povremeno, procjepalo bi svijetlo kroz perine oblaka i onda bih ugledao mokar, žut komad travnatog tla, zasutog ponegdje sa krpama snijega. Studen se hvatala u inje i ledenice.
I Ovčinec je osvojen. Na samom vrhu susnježica i fijuk vjetra. Jednako zasljepljeno spuštanje. Poslije punih jedanaest sati hoda bez odmora, noge se još drže dobro. Postepeno primjećujem da sam već ušao u neki sokak. Vjetar natjeruje oblake između kuća, kroz kapije, preko krovova; oko mene, na rastojanju, raste grupa radoznale djece i prolaznika. Osim huka vjetra, čuju se još samo udari mog drvenog štapa po kliskoj, mokroj kaldrmi uske i strme ulice; pridružuje se jak žubor česme.
Izbijam ne sred selo: pet mlazeva iskri kroz mutno lepršanje oblaka i pada u ozidano, betonirano korito. Po kaldrmi, odsječene, krvave glave teladi, ovnova; sa streha krvave, odrane kože - kaplje i toplo isparava zadnje što je ostalo od života; ljudi se ostavljaju posla. Okružuje me - još na rastojanju. Nema nikakvog zvuka - samo žubor onih pet mlazeva. Najzad mi prilazi jedan čvrst, markantan čovek u poodmaklim godinama. Želi mi dobrodošlicu i oslovljava me imenom.
Kasnije, u njegovoj kući, sjedimo na bijelim krznima ovnova, uz toplu peć, pijemo čaj. Soba puna ukućana. Hamza me pita:
- Zašto ideš u planine?
Ne znam kako da mu objasnim; svi koje sam, putujući sam planinama, sretao, smatrali su me ili šumarom ili geometrom, ili... u svakom slučaju čovjekom koji je izabrao vrlo tešku službu čim i po svakom kijametu mora u planinu i to - sam! A ubjeđivati ih da mi to nije služba, značilo je predstaviti se u ulozi veselinka kome nisu sve na broju.
I onda Hamza odgovara: - Ja imam već osamdeset i tri godine. Najbolje bi bilo sjediti kod kuće, grijati se i uživati uz unuke i djecu.
Zvijezde na Vracom pročitaj: OVDJE
***
LOŠ DAN ZA RESTELIČKE ŠARPLANINCE
Ali, pravi znalci iz Tetova i okolnih planinskih sela, neprekidno su bili svjesni da se ta titula ne može prisvojiti, makar se pobjedile sve rase i sva čudovišta, svi hibridi krvoločnih pasmina, sve dok se ne pobjedi jedna tiha, ali nedodirnuta, neosporena legenda: legenda o resteličkim šampionima.
Kao i većina dana koji loše završe i taj dan je počeo - dobro; i kao što često biva sa danima koji osvanu sunčano, sumrak je stigao obliven tamom i gustom kišom; kao i mnoge bitke, završene velikim porazom i nenadoknadivim gubitkom i ova je otpočela blistavim pobjedama i slavnim dobitkom.
Ono na šta se čekalo više od dvije godine, bilo je dogovoreno da se desi upravo tog nedjeljnog dana. Poznavaoci, ljubitelji, seirdžije, kavgadžije - čak i stočari koji nikada nisu pristajali na takve stvari, niti su ih odobravali - svi su jedva čekali da vide kako će proći veliki dvoboj dvije škole u odgajanju pasa, dva pristupa životu, dva shvatanja svijeta.
Tetovski psi, od davnina poznati kao prvorazredni borci, prošli su, posljednjih godina, kroz nekoliko velikih izazova - stalno pobjeđujući! Od kada se jedan Tetovčanin, zaposlen u Njemačkoj, odlučio da dovede veliku, kao ponoć crnu dogu, u naponu snage i treniranu za borbe i da je pusti u borbu sa tadašnjim tetovskim šampionom, čuvenim Baljošem, obje sukobljene pozicije samo su se oštrije oblikovale; osokoljeni sjajnom pobjedom Baljoša, poslije neviđeno krvave borbe pune okrutnosti, pristalice tetovskog soja počeli su izazivati bilo koga da nađe kakvog hoće psa, protiv njihovih asova! Oponenti su, u porazu smjele i snažne doge, teže punih trideset kilograma i pleća viših punih dvadeset santimetara, samo dobili jedan novi prostor za traženje pravih rivala koji će se, tetovskim perjanicama suprotstaviti i jednakom brzinom, žestokošću i majstorstvom.
I tako su počele borbe sa nekoliko novih doga, mješanaca punih snage i krvoločnosti, dovedenih iz okoline Prizrena, Đakovice i Gnjilana... Pobjedničkim tetovskim psima - borcima, nov izazov došao je u liku pedigriranih šarplaninaca, prekrasnog dugog krzna, krupnih dimenzija, veličanstvenog izgleda, kupljenih od odgajivača iz sjevernih ravnica. Ali, uskoro su i oni, uprkos treninga kojem su ih podložili najbolji tetovski majstori, na čelu sa Memetom Jusufom, velikim znancem i Iljazom, iskusnim Hasanom, pokazali da, uprkos srodne krvi, nemaju onu staminu, da ne posjeduju onu tvrdokornu izdržljivost i borilačku istrajnost kakvu su očuvali izvorni psi.
Loš dan za resteličke šarplanince pročitaj: OVDJE
***
Podudarati - a ovde je riječ o podudarnosti, šta god ona značila, na šta god upućivala i koliko god uopšte bila moguća - dakle, biti slične, mogu samo stvari koje istrajavaju; ono što je kratkog vijeka, nema vremena da se podudari sa bilo čime, a sve ako bi se to i desilo, teško će baš u tom trenutku biti u blizini biti neko ko bi to registrovao. Kako bi to opazio. A ono što nije opaženo ni od koga, toga i nema.
Kapetan Franciscus Trakl, miljenik 6. brdske regimente, ranom zorom tog dana, prvi izbi na planinsku zaravan. Vojnicima koji su na čelu otegnute kolone od 162 čovjeka išli za njim, na rastojanju od pedesetak koraka, učini se da njihov Franci, ta silueta širokih i pravih leđa, otmjenog oficirskog držanja, ukopana u sedlo svog mišićavog Kulaša, zajedno sa konjem potonu u svijetlu plavet, preko tamnog ruba grebena, naglo i neopozivo, onako kako odlaze oni koji se više neće vratiti i kao što se prekine san koji više nikada nećemo usniti.
Kada njegov konj kroči preko ruba sjene, koju je ljubičasti mrak resko ocrtavao tik do samog oboda oštrog uspona, sasvim kao što okeansko indigo ocrta brid ostrva i odijeli ga od tamnih dubina, kapetan Trakl odjednom uroni u zaslijepljujući sjaj. Zaboravi na svoju četu, na sve četiri mučne godine vojevanja. Pritegnu uzde. Konj zastade toliko sinhrono sa njegovom kretnjom, da se ne bi moglo reći nije li, djelić sekunde prije komande i sam stao opčinjen čudom koje se otvorilo pred njima.
Nije to bila obična visoravan! Okean zelenih talasa obasjan jutarnjim suncem blistao je do granica horizonta. Sličan nebeskom ostrvu, blago se njihao taj prizor čiste, jarke trave i samo se poneki daleki greben, posijan bijelim stijenjem, ili lelujanje kovilja po blagim obroncima, izdvajalo iz okeanskog doživljaja, kao bjelasanje pjene sa dalekih talasa. Kada mu se vid priviknu, kapetan Trakl zapazi da se tom utihlom sjajnom pustoši osipaju guste galaksije livadskog cvijeća - poslednje zlato zvijezda padalica. U daljini je svjetlucalo nekoliko plavih ogledala; bijahu to glacijalna jezerca, tamnija i modrija od ostale površine, što Trakla potsjeti na prizore koje je gledao u Kornatima, na Jadranu, kada pod blagim udarima maestrala, usred sivila namreškane morske površine, sličnog nabranoj slonovskoj koži, svjetlucaju glatke tamne pjege mirnog mora. Malo ga iznenadi saznanje da mu ni malo ne smeta potpuno otsustvo bilo kakvih tragova ljudi, civilizacije, istorije. A onda mu preko lica preleti onaj fini unutrašnji osmijeh koji su njegove ljubavnice toliko voljele. Iznenadi ga jasna i kao već nekada zapisana ili pročitana misao. Da, ovdje bez sumnje nema ni Beča, ni Salcburga, nema Venecije, ni Praga. Ali ovo i nije čovjekov svijet. Ta sva četiri elementa, što ovdje tako raskošno caruju, ova širna zemlja visoravni, prozirni i reski vazduh planine, kristalno čista voda potoka i iskričavog jezerca i vatra ovog vječnog Sunca, koje caruje nad svime i svima, sigurno su nekako ovako izgledali i prije nastanka ljudi. Kako, to nikada neću znati. Ali, evo, znam sigurno kako će izgledati poslije našeg nestanka!
Austrijske glave pročitaj: OVDJE
Prije 106. godina austrougarska administracija izvršila je precizan popis stanovništva na teritoriji okupirane Albaniji. Popis posjeduje veoma važne podatke o stanovništvu koje je živjelo na teritoriji tadašnje Albanije, među kojima je bila i Gora.
Detaljno o popisu 1918 možete pročitati: OVDJE
Prefekturi Žur pripadale su pet potprefekture, među kojima i Gora sa 14.933 stanovnika. Prefektura je imala ukupno 113 urbanih i ruralnih naselja među kojima unutar Gore:
- Šajna (Shajna - 9.458 stanovnika) i
- Šištevac (Shishtavec – 5.475 stanovnika).
Gora je bila jedan od 26 potprefektura (kreise) sa administrativnim sjedištem u Vraništi. Ukupna površina potprefekture Gora bila je 555 km², sa 27 stanovnika prosječne gustine naseljenosti na 1km² .
Detaljno o administrativnoj podjeli Gore: OVDJE
U vremenskom periodu od 1. marta 1918. do 11. aprila 1918. godine tri popisivača potpomognuti osobljem administracije potprefekture Gora popisali su kompletno stanovništvo. Popisivači su bili:
1. Gustav J. Rossler,
2. Milan Rechnitzer i
3. Adorjan Pavliček.
Cjeli popis nadgledali su regionalni i okružni komesari. Seoske starješine bile su dužne ispraviti lažne podatke koje je dao nosilac domaćinstva.
Gustav J. Rossler je popisao stanovništvo u 25 sela.
1. 2. mart 1918.- Vraništa
3. mart 1918. - Mlike
4. mart 1918. - Bačka
5. 6. mart 1918. - Globočica
6. 7. mart 1918. - Zli Potok
8. 9. 10. i 11. mart 1918. - Restelica
12. mart 1918. - Kruševo
13. 14. 15. mart 1918. - Šištevac
16. 17. mart 1918. - Novo Selo
18. mart 1918. - Streževo
19. 20. mart 1918. - Kolovoz
22. mart 1918. - Topoljane
23. mart 1918. - Brekinje
24. mart 1918. - Nimča
25. mart 1918. - Lojme
26. mart 1918. - Bela
27. mart 1918. - Orčiklje
28. mart 1918. - Pakiša i Zapod
29. mart 1918. - Orgosta i Košarište
30. mart 1918. - Orešek i Crnoljevo
01. april 1918. - Bučje
05. april 1918. - Brezna
Milan Rechnitzer je popisao 22 sela.
09. mart 1918. - Kosavce
10. mart 1918. - Zgatar
11. mart 1918. - Brut
12.13. mart 1918. - Belobrad i Zjum
14. i 31. mart 1918. - Šajne
16. mart 1918. - Radeša
17. mart 1918. - Lještane
18. mart 1918. - Dragaš
19. mart 1918. - Ljubošta
20. mart 1918. - Zrze
21. mart 1918. - Plajnik
22. mart 1918. - Kapra
23.24. mart 1918. - Buzec i Rence
26.27. mart 1918. - Rapča
29. mart 1918. - Krstec
30. mart 1918. - Kukaljane
01. april 1918. - Bučje
05. april 1918. - Brezna
07. april 1918. - Dikance
od 08. do . 11. april 1918. Brod
Adorjan Pavliček je popisao 5 sela.
02.03. mart 1918. - Zaplužje
04. mart 1918. - Bljač
05. 06. mart 1918. - Brodosavce
07. mart 1918. - Kukljibeg
08. mart 1918. - Kukovce
Osoblje potprefekture Gora
Državni administratori potprefekture Gora
1. Fiqri Rusi (Dibra - 31) – Vraništa
2. Ziar Beqir Zhilta (Prizren - 33) – Vraništa
Sudija
1. Ahmed Sadri Haxhi (Epir, Libhova - 47) – Vraništa
Zvaničnici u državnoj službi
1. Pazo Glogoji (46) – Dragaš
2. Sejfula Murat (52) – Košarišta
3. Esad Blivani (61) – Kukaljane
4. Abdurahman Gulani (70) – Leštane
5. Adem Tahir (45) – Orčikle
6. Muhamed Pelivan (40) – Radeša
7. Jakup Sali (40) – Zapod
8. Šaban Čoko (41) – Restelica
9. Adem Duman (26) – Restelica
10. Gjon Kol Mosi (Skadar - 45) – Šištavec
11. Dželil Ejubi (45) – Vraništa
Uredski službenici
1. Filip Ndoc Shahin (Prizren - 34) – Šištavec
2. Nedžip Abdulah Zajm (Zaplužje - 32) – Vraništa
3. Nailj Husejn Maliverdhi (Rapča - 38) Sekretar potprefekture Gora – Vraništa
4. Sadik Beqir Topojani (Prizren - 43) - Vraništa
Policajci i detektivi, javna služba
1. Ali (30) – Brod
2. Ali (36) – Dikance
3. Hasan Tufekči (47) – Ljubošta
4. Ramadan Sahid (32) – Orčikle
5. Jusuf Musa (25) – Orčuša
6. Bajram Kasan (17) – Šištavec
Glasnici
1. Sadik Husen (24) – Vraništa
2. Muhamed Dezdan (30) – Vraništa
3. Ramadan Dezdan (30) – Vraništa
Arhivski izvor:
Österreichische Akademie der Wissenschaften
(Archive of the Austrian Academy of Sciences)
Zbirna statistika inspektorijata: Prizren
Školska: 1942/1943
U albanskom djelu Gore radile su škole u Šištevcu i Zapodu. Te godine su zatvorene škole u Borju, Orešeku i Kolovozu.
 |
| Osnovne škole na području potprefekture Dragaš (Gora) |
Piše: Sadik Idrizi
Vasiljevićeva knjiga Narodne melodije koje se pevaju na Kosmetu, objavljena je 1950. godine kao prvenac u ambiciozno planiranoj seriji Jugoslovenski muzički folklor.
Knjiga sadrži obiman materijal, sabran po većim mestima uže teritorije Kosova (Podrima, Gorski srez, Binačka Morava i Sredačka Župa). Mnoge pesme zabeležene su u Skoplju i Beogradu, od ljudi koji su poticali sa pomenutih prostora. Autor je pesme prikupljao od 1932.do 1948. godine.
Knjiga sadrži ukupno 536 pesama (sa varijantama), razdvojenih na notni i tekstualni prilog, i plod je saradnje sa brojnim pevačima (pretežno pravoslavnim, u manjem broju i sa muslimanima iz Gore).
Autor je knjigu podelio na tri karakteristične celine. Jedna je muzikološka (sa rezimeom na stranom jeziku), druga notno-tekstualna, dok treći deo čine prateći sadržaji: analitički pregledi, registri pevača i pesama, rečnik manje poznatih reči lokalnog govora.
U ovom radu namera mi je bila da izvučem sve pesme koje je autor zabeležio u Gori i koje su vezane za Goru i da ih objavim u zasebnoj publikaciji.
Vasiljević je u Gori zabeležio 46 jednoglasnih pesama, dominantno muških pevača, a u manjoj meri grupnog ženskog izvođenja. Ovom izdanju dodate su još dve pesme, koje su zabeležene u Prizrenu, a spominju Goru i Gorane. Pesma pod rednim brojem 123. i pesma pod rednim brojem 153. Ukupno 48 pesama.
Na početku ove publikacije objavljen je autorov predgovor iz knjige kao i registar teritorija (sela) i pevača u kojima je sakupljao narodne pesme u Gori. U zagradi iza imena pevača zabeležene su tadašnje trenutne godine pevača i zanimanje kao i redni brojevi pesama koje je pomenuti pevač otpevao.
U knjizi je prvo objavljen notni pa tekstualni deo za sve pesme. Ovde su pesme poređane po redosledu (po rednim brojevima) kako su ušle u originalu, s time što paralelno uz tekst ide notni zapis pesme. Postavljanje teksta i notnog zapisa jednog pored drugog daje jasniju sliku čitaocima i istraživačima.
Sve pesme iz Gore (48) žanrovski su podeljene na sedam celina:
● Ljubavne pesme - 21
● Pečalbarske pesme - 8
● Porodične pesme - 2
● Stare rodoljubive pesme - 3
● Umetničke pesme - 1
● Obredne pesme - 12
● Ostale obredne pesme (žetvarske i beračke) - 1
Na kraju publikacije objavljen je i rečnik manje poznatih reči lokalnog govora.
Kompletan rad možete pogledati: OVDE
Govoreći za Redakciju na bosanskom jeziku RTK Radija 2, Balje kaže da je za njega pisanje romana “Kazivanje Velikog leptira”, bila posebna putešestvija, jer se oprobao da napiše nešto što ga je godinama tištelo, nešto što je godinama bilo nagomilano u njemu.
“Zahvaljujući mojoj majci Zineti, koja je bila narator, hroničar i detaljista, imao sam priliku da čujem neke interesantne stvari iz naše historije, koncentrisane na područje Gore, tačnije Restelice, koje su me motivisale da napišem ovaj roman prvjenac u pet kazivanja. Radi se o historijskom romanu i ideja je bila da to sumblimirano znanje pretočim u knjigu a da,sa druge, strane sebi olakšam, zato što sam bio pod velikim pritiskom. I što sam se više približavao cilju i završavao roman, počeo sam da osjećam neki unutrašnji mir i neku slast koju ne mogu opisati”, priča nam Balje.
Balje kaže da ga je, još dok je bio dijete, opčinjavala ljepota i surovost njegovog zavičaja a Veliki leptir je, na neki način, metaforički u svim pet kazivanjima pokušao da dočara ljude i događaje od 1913. do 70.tih godina prošlog vijeka.
“To su pet istinitih kazivanja. U tom romanu su likovi i sudbine koje su me, na neki način, probudile da ja potražim odgovor na jedno osnovno pitanje: Kako je dio mog etnosa krčio put opstanka u najtežim sudbonosnim tranzicijskim vremenima?. Razmišljao sam o njihovim nedaćama, golgotama, gurbedžijama koji su uz teške muke izdržavali svoje familije. Sve to pod nekim “plaštom” određenih sistema. Mislim da je dosta bilo usmjenih predanja i vrijeme je bilo da počnemo da pišemo. Zar da sve što imam u glavi ostane ne zabilježeno?. To je bio moj stalni osjećaj, teret, ali sa druge strane me pekla savjest. I onda sam krenuo sa pisanjem ovog romana”, kaže Balje.
On se zahvalio ekipi izdavačke kuće Connetum iz Sarajeva, lektoru Džemaludinu Latiću, recezentu Feridu Muhiću i svima onim koji su pomogli da roman ugleda svjelost dana.
Prije romana “Kazivanja Velikog leptira”, Mustafa Balje je objavio i pet knjiga poezije: Leptiri po pločnicima (2009), Gošća (2013), Noćno putovanje (2015), Ademov mjesec (2017) i Otok od živog srebra (2021). Sa Sadikom Idrizijem Aljabakom, koautor je Antologije poezije Gore.
Autor: Meliha Murić Januz, RTK-Radio
 |
| The Illustrated London News. February 1878 |
Jen den vo selo dojdoha dva čauša. Doneslje ferman od Sultan Hamita. Negova askerija propanuje nis ratoj preko Azija i Evropa. Trebet da se soberet nizami od sve nahije. Hojćeš-nejćeš, mora da ideš. Nekoj šo ne beše doma, šo beše idan na gurbet ke babovci, se spasiv. Pa i nekoj koj čuh za ovja, skrišum izbega i se skri vo Bosno ke gurbetlije borske. Za tri dena se sobraha 76 nizami samo od Borje. Pa koljko se od druge sela gorske nikoj ne zn'je. Četirijeset od Borjani ne beha ženeti, drugiti muži so deca i so familije. Deset od ovja imaha izvadene dejke, nišanlije i se spremiha za svadbe vo ljeto. Toga ima vo selo sve: ljeb, patlidžani, piperike, kromit i meso koljko sakaš. I sve ima, sve.
Vo selo pana ka čuma. Nikomu ne mu se ide nizam. Ne im se odvovaše decam od babofci, mužim od žene, gljedancam od gljedanice. Kakva oneme selo. I deca sedet pojće pri babovci. Rat nikat ni biv hubav ni će bide. Poginalje mladi na naprešne ratoj ka vo Karadak, vo Đirit i take druge. Beljki ne pogubilje život, koj zneje. Samo doma ne se vratilje više, nikakov haber ni trak od nih.
Sega kakva ni kučića ne lajet, samo uvivaje. A im se fatif glas? Svim im je krivo. Mladi zaljubeni, ne ideha doma svua. Cev den sedeha so gljedanice svuje. Pa i noća sedeha zajeno. Se šetaha. Selo se izbuni. Za dva dena trebeha da spremajet jadene za put i obljeklo. Fermandžije čauši napišalje 76 duše od Borje. Od sve sela gorske će idet. Grupa od Borje će se staj so Globočani, Krušejani, Resteljičani, Šištijani, Brođani vo Restelica. Od tuje zajeno će zaminet za na Vraca du vo Skopje. Vo Skopje će jahnet na pampuri.
Zajde s'nce i se razdeni. Stignaha i zajdoha još dva dena druge. Treći den vo sabah rano preko Pljevniče se sobraha na Jasen Dovnomahavci i Šundinci, preko Julica sljizaje Gornomahavci, se stavaje so Čikorinci. Žene, devojke, deca, svi gi praćaje. Nekoj so ruka briši s'vze, nekua žena so kraj od krpče elj burmulak od glava, devojke vađaje malo čahmice i karafilji od puas, im go davaje gljedancam so sve mindiljče bećarsko. Zaminujet preko Brce za na Ploča. Ovja put odbraha da se zdravujet so babovci elji majke šo im spijet tuje vekuječno. Koj zn'je a će se vratet više da se zakopet pri nih. Od Brce se viđi sve selo na ruka. Od ke Dve crešne, tuje ke prajlje uranik za Đurđevden, vraćaje glave i mahaje ruke so starke šo iljezlje na porta da gi praćaje. Ne možet da frljet ni jeden kreč pojće od staros. Ruke im se treset, ruke samo damari, trup prekukaljen od godine, zavijen so haljišta obeljene, samo šo sedet na nih.
Se pocrne Brce od ljuđi. Nekoj ruka za ruka, nekoj so torbe na ramo, zaminujet od ka izučilje dova nad grob ocov, materin, sestrin elji bratov. Z'đni pozdrav beše na Ploča. Od tuje se viđet sela goranske. Se iskršiha glave grljejeći jena so druga. Ostanaha ruke dignate, mahajeći nizamim. Mladi mahaha mindiljčića šarene šo im dalje gljedanice, a gljedanice trnavaha krpčića od glave svuje i im mahaje dur zaminaha za vo Prisje. Dejke se sobralje tuje kup i zeha da pujet:
Trna pampur, mori nane, trna pampur,
Trna pampur, mori nane, so nizami,
Svi se deca, mori nane, svi se deca,
Svi se deca, mori nane, neženete
Ostailje, mori nane, ostailje,
Ostailje, mori nane, gljedanice.
Pojće od nih, mori nane, pojće od nih,
Pojće od nih, mori nane, nišanljije,
Dadenice, mori nane, nišanljije,
Nišanljije, mori nane, askerice.
Svi će idet, mori nane, svi će idet,
Svi će idet, mori nane, dur vo Stambol,
Askerlak je, mori nane, askerlak je,
Askerlak je, mori nane, mlogo težok,
K'smet da je, mori nane, k'smet da je,
K'smet da je, mori nane, da se vratet
Vo memlječet, mori nane, vo memlječet,
Vo memlječet, mori nane, đuzelj Gora.
Gi čekaje, mori nane, gi čekaje,
Gi čekaje, mori nane, gorske dejke,
Gorske dejke, mori nane, sve pristalje,
Sve pristalje, mori nane, ka hurije.
Pesna ljeta preko veter i stigna vo planina. Nizami ga zeha so sebe, vo vazduh nis usta du vo duša. Ona stigna du vo Skopje, pa du vo Stambol. Sega pocrne planina od Gorani: Borjani, Zljipotočani, Šištijani, Krušejani, Resteljičani i Brođni. Izbegaha od strah i vuci i mečke. Više nihne glave se vrtet orloj i jastremi. Ka će zastanet da odmoret, nekoj tutun vrti, nekoj nekuje jabuko elj hajva dvoj so drugara, nekoj malo ljeb da ne go ostaj put. Poslje kup će se soberet i će krisnet: De-de-ri, ori- Goranko, i-hu-huuuuu! Poslje će ga vratet na dejke od sela svuje: Borjanko, Šištijanko, Resteljičanko, Brođanko, Krušejanko, Globočanko i druge. Ozvivajca se ozviva du vo sela goranske i vamo dejke hickaje.
Se obesiha zanadolu, za vo Tetovske sela. Zeha put za vo Skopje. Ka se pribljižiha pri Skopje, srcina kakva zastanujet. Još ne im se veruje koljko daljeko došlje, ne im se trnava od um ke ostajlje najmilje svuje.
Kompletan tekst možete pročitati: OVDE
Dragaš (Gorski srez) za vrijeme Drugog svjetskog rata se nalazio u sastav Kraljevine Albanije kao potprefektura. Na osnovu izveštaja Savezne komisije za popis žrtava rata 1941 - 1945 iz Dragaša stradala je 61 osoba (4 Srba, 2 Crnogoraca, 18 Albanaca, 7 Turaka i 30 Ostalih).
Njemačka, Austrija i Italija su tokom Drugog svjetskog rata upravljale sa preko 1000 logora za ratne zarobljenike. Tokom aprilskog napada Njemačke i Italije na Jugoslaviju znatan dio vojnika, podoficira i oficira jugoslovenske vojske otišao je u zarobljeništvo, među kojima i ljudi iz Dragaša.
Iako je prošlo sedamdeset sedam godina od završetka Drugog svjetskog rata nije poznat broj ratnih zarobljenika iz Dragaša interniranih u logore nacističke Njemačke, Italije i Austrije.
U nastavku je nepotpuni spisak ratnih zarobljenika iz Dragaša, a formiran je na osnovu arhivske građe Centralnog Državnog Arhiva u Tirani (Arkivi Qendror Shtetëror - AQSH Tirana), Albanija, Crveni Krst Albanije i Jugoslavije kao i privatnih arhivskih dokumenata.
1. Abdil Arif (18.12.1924.) Leštane, Nurnberg II 1a, Njemačka,
2. Abdulović Sulejman (05.09.1922.), Krstac, Njemačka,
3. Ademović Jonus – Ljubošta, Stalag XI A – Njemačka, zarobljenički broj:114669,
4. Bektešević Bećir (1917), Radeša, Njemačka,
5. Bislimi Bislim, Vraništa – Njemačka,
6. Bislimović (Abazi) Destan Rasim, 1915. Rapča, Njemačka,
7. Dautović Daut Zulfikar - Rapča (zarobljen 08.04.1941. u Karlovcu; logor: STALAG XVII A, zarobljenički broj: 531; oslobođen dana: 03.04.1945. Vratio se u domovini: 10.04.1945.),
8. Destanović Destan Murtez – Brodosavce, Stalag II – Njemačka, zarobljenički broj: 73510,
9. Eminović Nesim (06.03.1914.), Vraništa, Njemačka,
10. Eminović Sali Bislim, 1916. Radeša,
11. Ferati (Emrul) Berzat, Bačka, umro 1944. godine u logoru u Beogradu,
12. Gaši (Sejdi) Šani, Brezna, poginuo 1945. godine Sajmište Zemun,
13. Ibišović Tefik, 1897. Ljubovište,
14. Ibrahimović Tasif Ibrahim, 1917. Belobrod,
15. Isaković Nezir – Restelica – Njemačka,
16. Jašarević Nazif – Restelica. Stalag XI A – Njemačka, zarobljenički broj:114740,
17. Jusufović Mustafa Selim (Isufi Selim) Brod, Kamp di Konçe (Grumello del Piano) – Italija,
18. Ljokanovci Skender, Brod – Njemačka,
19. Murati Mehmet– Brezna, Kamp di Konçe (Grumello del Piano) – Italija,
20. Nuridin Ćazim (10.08.1923), Leštane, Schwabach, Njemačka,
21. Pelivan Ejup– Zli Potok - Njemačka,
22. Rašiti Faridin, Radeša – Njemačka,
23. Redžepović Redžep Ilijas - Mlike (Zarobljen 07.04.1941. godine u Karlovcu; logori: Fronstalag 306, Stalag XVII A, Stalag XII A; Zarobljenički broj: 529. Oslobođen dana: 20.03.1944. godine.),
24. Seferović Ramiz Ismail– Dragaš, Stalag II – Njemačka, zarobljenički broj: 722887,
25. Sejrani Sejran (1919.), Šajnovce, zarobljen 06.04.1941.godine u Sremskoj Mitrovici. Do 1943. godine boravi u Kamp di Konçe
(Grumello del Piano) Bergamo - Italija. Poslije Stalag XII AD, Njemačka, zarobljenički broj: 58921,
26. Sulejmanović Ćamil – Kukaljane – Njemačka,
27. Sulejmanović Džemail – Kukaljane , Stalag XI A - Njemačka, zarobljenički broj: 114745,
28. Sulejmanović Jonuz – Rapča, Mauthauzen, Austrija,
29. Šemsidinović Amid (01.05.1914.), Vraništa, Njemačka,
30. Šutrak Harun, Brod – Njemačka,
31. Velijević Hardesan – Zaplužje, Stalag XI A – Njemačka, zarobljenički broj: 114814,
32. Zećiri Šaban – Brezna, Kamp di Konçe (Grumello del Piano) – Italija.
Arhivski izvori:
Arkivi Qendror Shtetëror - AQSH Tirana, Albanija
Fondi Drejtoria Qendrore e Policisë
Fondi Komanda ushtarake
Fondi Ministria e Tokave të Liruara
Fondi Prefekturat dhe komunat e Tokave të Liruara
Fondi Drejtoria e Përgjithshme e Kryqit të Kuq
Shqiptar
Crveni Krst Jugoslavije
Arolsen Archives
