Kruševo - Alija Džogović - Onomastika Gore

Alija Džogović - ONOMASTIKA GORE

Onomatološki prilozi, XII, SANU

Odeljenje jezika i književnosti, Odbor za onomastiku, Beograd, 1996, 33–366 (1–334).

Kruševo

Kruševo je jedno od starijih i većih goranskih sela. Nalazi se na srednjem toku Resteličke reke, koju nazivaju i Šarplaninska reka, u tesnacu između visokih brda, na nadmorskoj visini  oko 1100m. Od gradskog naselja Dragaš udaljeno je 18km. Selo ima 107 kuća sa 646 stanovnika muslimanske nacionalnosti. Ovde, pored starih kuća planinskog tipa, ima i novih, građenih po najsavremenijim projektima. Selo je elektricifirano, ima sopstveni vodovod  i odvod, jednu osmogodišnju školu, dva razreda srednje škole, a ovde je i mesna kancelarija za nekolika susedna sela. Takođe, u ovom selu nalaze se i nekolike prodavnice, tri čajdžinice, jedna poslastičara i veća radionica za izradu gajtana za narodnu nošnju (č`akšire i gun`č`e). Na reci u selu su dva veća mosta, više sela jedan. U centru sela nalazi se i veća stara džamija. Od Dragaša do sela dolazi se makadamskim putem, kojim saobraćaju teretna i putnička vozila, kao i autobus dva puta dnevno.

Iz ovog sela zapažena je migracija stanovništva prema industrijskim centrima i većim gradovima SFRJ. Mnogi se u zavičaj vraćaju samo tokom leta, da pozavršavaju neke poljoprivredne poslove, a zatim ponovo odlaze u pečalbu. Između dva svetska rata veliki broj meštana iz ovoga sela, kao i iz drugih goranskih sela, migrirao je u Tursku.

Iako je ovo selo u pograničnoj zoni, toponimija je vrlo brojna i starijeg porekla. Informatori su saopštili da je ime sela nastalo po tome što je na ovim terenima uvek bilo krušaka, divljih i pitomih, a danas ovde u izobilju rastu. Međutim, neki meštani pripovedaju da su prvi naseljenici ovde došli iz Kruševa u Makedoniji, i ovde u Gori osnovali prva naselja Kruševo, Brod i Globočicu. Ovim predanjem meštani potvrđuju svoje staro makedonsko poreklo i pravce seobe daljih predaka stočara iz predela zapadne Makedonije prema goranskim pašnjacima na kojima su vremenom formirali i svoja stalna naselja. O svom govoru kazuju da je „makedonski“ ili „našenski“, da je najsličniji severozapadnim makedonskim govorima (Debar, Jelovjane, Urvič) u koji su vremenom unošene i brojne pozajmice iz susednih nemakedonskih govora. Uglavnom su ih unosili pečalbari.

Etnici: Kruševl`anin i Kruševl`anka, Kruševl`ani i Kruševl`anke, ktetik: krušeeč`ki.

Informatori: Nazif Šerifi (1911), Amet Isljami (1906), Đeljadin Brenoli (1921) i Osman Ođa (1923).

Prezimena

Abidini, osam kuća. Informator Kadrija Abidini (1930)

Aliriza, tri kuće. Informator Rizo Aljiriza (1926)

Aruni, jedna kuća. Informator Asan Aruni (1932)

Bejluli, dve kuće. Informator Abdiraman Bejljulji (1930)

Bero, četiri kuće. Informator Ramadan Bero (1933)

Bećirler, dve kuće. Staro prezime sa turskim finalnim formatom. Informator Beair Bećirler (1952)

Brenoli, trinaest kuća. Staro prezime u ovom selu. Pretpostavljaju da je albanskog porekla (etimološki: bre = jela, nolli = zatečen). Informator Redžep Brenoli (1944)

Dute, pet kuća. Prezime dobijeno po nadimku pretka. Informator Jaija Dute (1910)

Idrizi, sedam kuća. Informator Galip Idrizi (1916)

Ilijazi , dve kuće. Informator Deir Ilijazi (1928)

Jakupi, dve luće. Informator Jakup Jakupi (1936)

Mustafa, jedanaest kuća. Prezime imaju po dedinom imenu. Informator Bećir Mustafa (1924)

Nedžipi, četiri kuće. Prezime imaju po dedinom imenu. Informator Jakup Nedžipi (1931)

Osmani, deset kuća. Informator Rifat Osmani (1912)

Odža, šest kuća. Predak im je bio hodža. Informator Feris Odža (1928)

Ramadani, četiri kuće. Informator Abas Ramadani (1912)

Sejrani, dve kuće. Informator Sejran Sejrani (1932)

Seferi, devet kuća. Informator Ganija Seferi (1924)

Sopi, dve kuće. Po predanju poreklom su Albanci. Ovde je početkom ovoga veka došao jedan dečak, zatim se oženio i osnovao porodicu. Informator Malić Sopi (1938)

Tairi, jedna kuća. Informator Ekrem Tairi (19..)

Šerifi, devet kuća. Informator Ganija Šerifi  (1924)

Nišani – historijske paralele

Mezarje - Zli Potok

Autor teksta: Vejsel Hamza
Tekst je objavljen u Alemu God VI, br.133 Septembar 2004

Podizanje nadgorbnih spomenika umrlim muslimanima datira kod nas od pojave islama u našim krajevima. Ovaj običaj je naslijeđen od bogumila, koji su svojevoljno prelazili na islam. Naši stari su te nadgrobne spomenike nazivali bašlucima, nišanima ili, najčešće, izglavnicima, čije su nazivlje preuzeli od osmanlijskih Turaka koji su na ovim prostorima vladali više od pet strotina godina.

Na tom širem geografskom arealu na kojem su upravljali Osmanlije, pronalazimo najstarije nišane kod nas i to su tzv. „šehidski nišani“, koje se ranije nalazio u mnogim mezarlucima, a bilo je također i zasebnih šehidskih mezaristana. Na njima nije bilo nikakvih natpisa nego su na nekima od njih bile uklesane razne rozete ili biljni ornamenti, a na nekima sablja, mač, sjekira ili kakvo drugo ratničko oruđe onoga vremena.

Ponekad i ponegdje takve nišane običan svijet je smatrao svetim, pa se tako i dan-danas mogu čuti različite legende i gotovo nevjerovatne hikaje o svetosti određenog mezara. Ponukani sujevjerjem mnogi od njih vodu sa ovih mezara smatrali su ljekovitom za liječenje bradavica i nekih drugih kožnih bolesti.

Nadgrobni spomenik - Šišteec, Albanija

Nadgrobni spomenik - Šišteec, Albanija

Od čisto bogumilskih stećaka, koji su bili masivni i koji su, isključivo, horizontalno polagani, preko prelaznih formi simbiotičkih bogumilsko – islamskih stećaka nišana, pa sve do, opet, čisto islamskih nišana koji su bili nešto lakši i manjih dimenzija, pratimo stalni uspon i u pogledu tretiranja samog materijala od kojega se nišan izrađuje i u pogledu likovno – umjetničke predstave na njegovoj površini. U tom smislu ne nedostaje figuralno – geometrijskih predstava (trokut, krug, cik-cak linija, rozeta, spirala, zvijezda, sunčeva zraka, listovi, grančice, palmete, šestougaonik, oktogon, poligon...), floralnih ornamenata, ideografskih motiva, raznovrsnog ratničkog materijala, različitih turbana i kapa sa ili bez mudževeze (završni dio nišana), kao svjedodžba o pripadnosti određenom tarikatskom bratsvu ili određenoj klasnoj strukturi (aga, beg, ulema...).

Mezarje u krugu Mličke džamije

Dakle, način klesanja, obrade i dekorisanja nišana je, počev od XV stoljeća, u stalnom uzletu tako da tokom XVII stoljeća imamo nekoliko domaćih centara koji postižu zavidnu stilizaciju, kako same nadgrobne ploče (nišana) tako i natpisa na njima (tarih – epitaf). Materijal od kojeg su najčešće (i najviše) klesani nišani je skopski kristalni mramor, iz Aranđelova kod Skopja, Uskup, a poznati su kod nas pod imenom „ušćupski nišani“. Ovi skopski nišani su manjih dimenzija. Na nišanima su, gotovo svi, istovjetno stiliyirani, i to su, ima se dojam, najistaknutiji i najuspjeliji primjerci, ali ima i znatan broj onih koji su klesani i izrađivani od kamena krečnjaka, vapnenca, ili, pak, muljike, a ponegdje i ponekad izrađivani su i od nekog drugog „domaćeg“ materijala.

Šišteec, Albanija

Sami natpisi na ploči realizovani su najčešće neshi pismom, zatim talikom, neshi –talikom, sulusom, ili oni najatrikvniji u dželi ili dželi-neshi pismu. Tako dekorativno izvedeni nadgrobni spomenici, ili sakralni i javni objekti, rukopisi, predmeti za svakodnevnu upotrebu...nazočno svjedoče da epigrafika u islamskoj umjetnosti nalazi primjenu svuda gdje dolazi ukras.

U velikim gradovima u osmansko-tursko doba radili su sa ostalim zanatlijama i „hattati“, koji su se bavili kaligrafskim ukrašavanjem rukopisa, ispisivanjem tekstova (tariha) na nadgrobnim spomenicima i u arhitekturi.

Osnovna namjena tariha, koji je kao oblik pjesničkog isražavanja preuzet iz orjentalnih književnosti, jeste težnja za ostavljanjem nekog traga ne samo na konretnom ograničenom prostoru (zidna površina, nišan...) već i u vremenu. Tarihi, ipak, ne nose samo dokumentarnu vrijednost koja leži u podacima koje nam pružaju natpisi o objektima nego i kulturno – književnu vrijednost, iako im književno-estetsko nije primaran cilj, ali po svojoj formi oni često prerastaju okvire osnovne namjene i postaju svojevrsne pjesme.

Pored odličnog poznavanja jezika na kojem se hronogram pravi (na arapskom, turskom, ili perzijskom jeziku), sastavljanje hronograma zahtjeva i poznavanje utvrđenih pravila pisanja ove vrste pjesništva koje raspolaže strogo ograničenih i beskrajno rotiranim krugom dopuštenih simbola, metafora i alegorija koje možemo manje-više podvesti pod kategoriju loci communi (opšta mjesta).

Mali bronzani pečat

Mali bronzani pečat pronađen je 04.09.2016.godine (nedelja) u Kruševu.   
Na donjem ravnom delu piše: Ahmed 1312.godine najverovatnije po Hidžretskom kalendaru, a 1894/1895 godine po Gregorijanskom kalendaru. Tragajući po internetu u vezi ovakvih pečata, da se zaključiti da ga je koristila vojska u Osmanskoj kraljevini.

 

ANTIQUE TURKISH OTTOMAN EMPIRE BRONZE WAX SEAL

Period: 19th century
Culture: Ottoman
Dimensions: high – 24 mm, diameter - 14 mm
Material: Bronze, with Islamic Calligraphy - AHMED 1312
Condition: Excellent