Iseljavanje iz Kruševa od 1912. do 1918.godine

Muhadžiri čekaju trajekt da se prebace iz Istanbula za Anadoliju.

Iz Monografije „Kruševo/Gora“

Početak balkanskih ratova i odlazak Turske sa ovih prostora jedan je od najtragičnijih događaja u cjelokupnoj historiji Gore. Stanovnici Kruševa, kao i cijele Gore, zbunjeni i nespremni dočekali su tektonske promjene koje su zahvatile ovaj dio Balkana.

Krajem 1912. godine, nakon petsto godina osmanske uprave, u Goru ulazi srpska vojska. Iz priča starijih, koji su bili svjedoci velikih promjena, slušali smo o tom vremenu i tragedijama koje su, jedna za drugom, zadesile naš narod.

U novoformiranoj državi Kruševo je administrativno bilo definisano kao jedna od 16 opština unutar Gorskog sreza. Opština se nalazila u pokrajini Južna Srbija, okrug Prizren. Te 1913. godine opština Kruševo je imala 1.926 stanovnika. U sastav „opštine kruševske” ulazila su sela Kruševo (405 stanovnika), Globočica (607) i Zli Potok (914). Opština Restelica je imala 2.279, dok opština Brod 2.624 stanovnika.

U cjelokupnoj historiji Gore Prvi svjetski rat će ostati zapamćen po najvećim stradanjima i muhadžirluku koji se dogodio tokom nekoliko ratnih godina. Gora se ponovo našla na udaru mnogih vojski i pljačkaša (haramija). Većeg iseljavanja stanovništva bilo je iz naselja koja su se nalazila u blizini uspostavljanja nove granice između Srbije i Albanije.

I turski dokumenti iz ovoga perioda govore o razmjeni i iseljavanju stanovništva nakon balkanskih ratova, kada se Turska definitivno povukla sa ovih prostora. 

Tako, u dokumentu Ministarstva inostranih poslova broj HR.SYS, 2030/12_14,15 od 26. maja 1914. godine govori se o naseljavanju muslimanskog stanovništva iz Makedonije u pojedine dijelove Turske:

„Albanci muslimani iz Makedonije koji žele da se usele u Tursku nakon Balkanskog rata trebaju se naseliti u Halep, Konju i Ankaru; s druge strane, Turci iz Makedonije koji oklijevaju da se usele, potrebno je ohrabriti da se nasele na pogodna mjesta u oblasti Jedrene – Čataldža (Edirne – Çatalca).“

***

Kompletan tekst možete pročitati i preuzeti: OVDE

Uništeni nišani na starom seoskom mezarju

Jedini preostali nišan sa starog mezarja

"Oni koji se ne sećaju prošlosti su osuđeni da je ponove".

Džordž Santajana

60-tih godina prošloga vijeka uništen je veliki broj starih nišana na seoskom mezarju. Po pričanju starijih mještana Kruševa ubačeni su u temelje stare karaule kod “Stanice“, koja se nalazila u blizini mezarja. Nemarom pojedinih mještana koji su prodavali kamen (H.H. H.B. N. B. N.R), preostali nišani su uništeni. Takođe, veliki broj nišana je uništen u dvorištu stare džamije u blizini kuće Irfana B.
.

Položaj starog mezarja

Danas (19.09.2019) oko podneva H. Š. pokazao mi je jedan nišan (nadgrobni spomenik) kojeg je pre sedam godina pronašao na starom mezarju, na putu prema Restelici, naspram današnje hidrocentrale. Svih ovih godina čuvao ga je kod sebe kako bi ga zaštitio od nestajanje. Osetio je da je pravo vreme da se preda džamiji na čuvanje. 

Nišan je oštećen i spojen daje jedan pravilan osmougaoni oblik na vrhu zaobljen. Materijal od koga je izrađen je neka vrsta mermera sa primesama fosfora jer u mraku svetli. Dug je 70 cm i dosta je težak. Nije primetan nikakav natpis na nišanu. 

 

Kompletan tekst možete pročitati i preuzeti: OVDE