 |
Zahtjev za izgradnju džamije u
Kruševu iz 1077. (1667) godine
|
Dr.
Sadik Idrizi Aljabak
Prof.
Admir Idrizi Aljabak
Prihvatanje islama u Gori
Jedan od
najvažnijih događaja u cjelokupnoj historiji Gore i Kruševa predstavlja
prihvatanje islama od strane domaćeg stanovništva.
Prelazak
na islam nije bio nagao već je tekao postepeno i nije nametan od strane vlasti.
To potvrđuju i turski defteri, prema kojima se može pratiti ovaj proces koji je
trajao od početka 16. do druge polovine 17. vijeka i doprinosio stabilizaciji i
povećanju stanovništva, što je suprotno tvrdnjama mnogih autora da je
„islamizacija“ u Gori nasilno izvršena u vrijeme Kukli-bega i Sinan-paše. Prema
historijskim dokumentima, Kukli-beg je umro 1538. godine, kada je, na osnovu
turskih deftera, broj muslimana u Gori bio neznatan.
Nišan-ploča
u selu Mlike potvrđuje da je islam u Gori bio prisutan i prije dolaska
Osmanlija na Balkan. Vjerovatno se radi o doseljenicima iz Halepa u Siriji, na
što upućuje i ime roda Alepovci iz ovog sela. Međutim, na prvom popisu koji su
izvršile osmanske vlasti u Gori 1452/53. godine nije bilo popisanih muslimana.
Prema
turskom defteru iz 1530. godine u selima Gore javljaju se muslimanske porodice,
što znači da je islam ovdje u kontinuitetu prisutan najmanje pet stoljeća.
Prema ovom defteru, u selu Orčikle je 6 muslimanskih porodica, dok u selu Mlike
od 9 porodica četiri su mislimanske. I u drugim naseljima Gore bilo je
muslimana.
Pisani tragovi o islamu u Kruševu
Prve
sigurne podatke o muslimanima Kruševa nalazimo u defteru iz 1579. godine, prema
kojem selo (Kruşova) broji 68 kuća, 7 muslimana i 3 bećara. Original ovoga
dokumenta, kao i ostali materijali sa ovoga popisa, koji obuhvata i ostala
goranska sela, nalazi se u Turskoj, u Arhivu za Balkan pod brojem 449. Dio koji
se odnosi na Kruševo je na str. 219-220. Fotokopija je ovjerena pečatom Arhiva
i nosi datum izdavanja 22.05.2001. godine.
Pri dnu
dokumenta, u rezimeu, stoji da je u Kruševu bilo sedam stanovnika muslimana (Muslim),
šezdeset i jedan hrišćanin (Hiristiyan) i tri osobe označene kao bekar. U
dokumentu se nalaze samo imena punoljetnih muškaraca, jer se žene ne popisuju,
osim ako je neka nosilac domaćinstva, odnosno udovica ili samohrana osoba. U
ovom dokumentu nema popisanih žena.
Na osnovu
ovog popisa može se zaključiti da je 1579. godine proces prelaska na islam bio
u ranoj fazi, prihvatilo ga je tek nešto više od 10%
stanovnika Kruševa. Od sedam nosilaca domaćinstva, njih petero su prvi koji su
prešli na islam a samo dvojica su ga naslijedili. Naime, prilikom prelaska na
islam preporučuje se promijeniti i odabrati ime koje kod Allaha Uzvišenog ima
značaj i epitet dragog imena kao Abdullah (Božiji rob) i Abdu-r-Rahman (Rob
Milostivog). Prema defteru, petero nosilaca domaćinstva imaju ime Abdullah, jer
su vjerovatno prvi primili islam.
Mesdžid i džamije u Kruševu
Nema
pisanih tragova kada je izgrađena prva džamija u Kruševu. Muhamet Pirraku
pominje 1540. godinu, ali ne navodi nijedan izvor.
Na jednoj
uzvišici, preko rijeke, nalazi se ogromna obla stijena koju narod zove Odžin kamen. Prema usmenoj predaji, dok
u selu nije postojala džamija, sa tog mjesta je mujezin učio ezan i pozivao na
namaz. I do naših dana, sa ovog kamena ponekad bubanj (tupan) označava prestanak posta (iftar).
Dokument ız
1077. godine po Hidžri, odnosno 1667. godıne prema Gregorijanskom kalendaru,
koji smo nedavno dobili iz Osmanskog arhiva (Osmanlı arşıvi) u Istanbulu, baca
novo svjetlo na vrijeme izgradnje prve džamije u Kruševu.
Prema ovom dokumentu (br. İE.EV. 7-868), muslimani iz više sela Gore upućuju zahtjev da
se postojeći mesdžid u Kruševu izgradi u džamiju, kako bi „tu mogli (bez
problema) obavljati džumu i Bajram-namaze“.
Povod obraćanja nas pokornih sluga kapiji Slavnog
Sultana je sljedeći: „Mi, počašćeni Islamom, Hasan bin (sin) Abdullah, Ahmed,
Mahmud i drugi iz sela Restelisa
(Restelica), Şetefçe
(Šištevac), Novasil (Novo
Selo), Andoje (Borje?), Topolan (Topoljane), Koloz (Kolovoz), Oruşka (Orešek), Bayka (Bačka) i Dikanse (Dikance), koja se nalaze u nahiji Gora, pri Prizrenskoj kazi (tur: Prizren Kazası), koja
pripada Dukađinskom sandžaku
(tur: Dukakin Sancağı) u Rumelijskom ejaletu (tur: Rumeli Eyaleti), brojčano
sačinjavamo poveliki džemat te svako od nas ovdje, pojedinačno, jasno iskazuje
svoju molbu i stanje, shodno tome čemu vjera Islam nalaže, oko toga da nam,
zbog nepostojanja džamije u blizini nahije
(Gora) u kojoj boravimo, obavljanje Džume i Bajram namaza predstavlja
poteškoću, te da smo kao takvi lišeni sevaba tih ibadeta. Zbog toga, željni smo
da u dosadašnjem mesdžidu, koji se nalazi u selu po imenu Kurušova (Kruševo),
koje je poveliko po broju stanovnika i (relativno) blizu našim mjestima,
izgradimo minber kako bismo na taj način tu mogli (bez problema) obavljati
Džumu i Bajram namaze.’’
Prenosim vašem Visočanstvu da su podnosioci
zahtjeva na ovaj način dostavili svoje molbe Visokoj (Osmanskoj) Državi
insistirajući na dopuštenje izgradnje (pomenutog minbera). Poslednju riječ će o
ovome dati Onaj koji raspolaže i pozitivanim i negativanim odgovorom
(Padišah/Sultan).
Napisano u posljednjim danima mjeseca Muharrema,
1077. godine (po Hidžri) / 1667. god.
Musa - Rob koji se moli za Visoku osmansku državu
Prizrenski kadija
Sažetak
Molba (zahtjev) prizrenskog kadije
Ahmed, Hasan, Mahmud i drugi iz nahije Gora pri pomenutoj kazi (Prizren), koji su počašćeni
Islamom (koji su primili Islam) a čija su imena pomenuta u dolje navedenom
tekstu, podnose molbu vašem Visočanstvu tražeći dopuštenje da u ime Allaha
svojim materijalnim sredstvima (o svom trošku) u selu po imenu Kurušova
(Kruševo) izgrade (pretvore) postojeći mesdžid u džamiju, zbog toga što u
blizini njihove nahije (Gora)
ne postoji džamija, te se zbog toga susreću sa velikim poteškoćama pri
obavljanju Džumanskih i Bajramskih namaza. (O ovome) volja i odluka je samo u
rukama velikog i moćnog Sultana!
.
.
:
Kompletan tekst možete pročitati i preuzeti:
OVDE
